Nauki pomocnicze historii 02.02-NPH

Celem omawianych zajęć jest przede wszystkim analiza podstawowych zagadnień dotyczących sfragistyki, czyli nauka o pieczęciach ich znaczeniu i funkcjonowaniu na przestrzeni dziejów. Tu ważnym elementem będzie problematyka pieczęci państwowych i kościelnych wraz z ewolucją ich wyobrażenia. Kolejną częścią składową jest metrologia - nauka o miarach i wagach stosowanych na ziemiach polskich w XVI-XVIII stuleciu ze szczególnym uwzględnieniem prób ujednolicenia tego systemu oraz przeprowadzonych reform. Kolejna kwestią poruszaną na zajęciach będzie problematyka związana z funkcjonowaniem kancelarii na terenie Rzeczypospolitej, zarówno państwowych (królewskich, książęcych) jak i prywatnych czy urzędniczych (np. hetmańskich i podskarbińskich) Ważnym zagadnieniem będzie numizmatyka i systemy pieniężne w Polsce i Europie na przestrzeni dziejów, ze szczególnym uwzględnieniem systemu groszowego i złotowego. Natomiast z europejskich ważna będzie analiza systemu funta i marki.
Tematy zajęć:
1. Sfragistyka – wprowadzenie
2. Sfragistyka królewska i książęca.
3. Sfragistyka kościelna (biskupa i klasztorna).
4. Sfragistyka miejska.
5. Kancelaria królewska – państwowa.
6. Kancelaria książęca
7. Kancelaria miejska
8. Kancelarie prywatne – urzędnicze
9. Numizmatyka - wprowadzenie.
10. Polskie monety i systemy pieniężne w średniowieczu (system groszowy).
11. Monety nowożytne - barkowe (system złotowy).
12. Metrologia – systemy miar i wag w Polsce od średniowiecza po czasy najnowsze.
13. Metrologia – reformy systemu mierniczego w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku.

Literatura uzupełniająca

H. Andrulewicz, Geneza Orła Białego jako herbu Królestwa Polskiego w roku 1295, w: Studia Źródłoznawcze, t. 13, Warszawa 1968: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, pod red. P. Dymmela, Lublin 1998 – wszystkie artykuły; Z. Binierow-ski, Gdańskie miary zbożowe w XVII i XVIII wieku, w: Zapiski Historyczne, t. 23, 1957; A. Falniowska-Gradowska, Miary zbożowe w województwie małopolskim w XVIII wieku, w: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 13, 1965; A. Banach, Kobiety na monetach. Historia kobiecego wizerunku na monetach od czasów starożytnych po wiek XX, Wrocław 1988; E. Gigilewicz, Pieczęcie biskupów warmińskich jako źródło heraldyczne, w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, pod red. P. Dymmela, Lublin 1998; I. Ihnatowicz, Herb miasta Lipska nad Biebrzą, w: Miscellanea Historico-Archivistica, t. 1, Warszawa 1985; K. Jasiński, Ilustracje kalendarzowe w rękopisie wrocławskim z około 1300 r., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 7, 1959; A. Jaworowska, Orzeł Biały herb państwa polskiego, Warszawa 2003 – rozdział Symbolika akwilarna w dobie przedheraldycznej; Z. Kaczmarczyk, Miary wzorcowe objętości w miastach polskich do początku XIX wieku, w: Cza-sopismo Prawno-Historyczne, t. 31, 1979; K. Pacuski, A. Skrzypek, T. Żukowski, Miary na ziemiach polskich w drugiej poło-wie XVIII i w XIX wieku jako odbicie zjawisk gospodarczych, w: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 15, 1967; Z. Piech, O średniowiecznej sfragistyce i heraldyce na Śląsku, Kwartalnik Historyczny, R. 49, nr 3, Warszawa 1992; I. Rychliko-wa, Wieloznaczność i ewolucja pojęcia łan w Małopolsce w okresie folwarku pańszczyźnianego, w: Kwartalnik Historii Kultu-ry Materialnej, t.21, 1973; R. Żerelik, Dokumenty i kancelarie książąt głogowskich w latach 1250-1331, Wrocław 1988; I. Sułkowska-Kuraś, Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977; M. Bielińska, Kancelarie i dokumenty wielkopolskie XIII wieku, Wrocław 1967; Polska kancelaria królewska między władzą a społeczeństwem, cz. 3, pod red. Waldemara Chorążyczewskiego i Wojciecha Krawczuka, War-szawa 2008; Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych między władzą a społeczeństwem, cz. 2, pod red. Waldemara Chorążyczewskiego i Wojciecha Krawczuka, Kraków 2006; M. Bielińska, Kancelaria Łokietka w latach 1296-1299, Studia Źródłoznawcze, t. 6, 1961; K. Maleczyński, O kancelariach polskich XII wieku, Kwartalnik Historyczny, t. 42, 1928; J. Gra-bowski, Ze studiów nad dokumentami i kancelarią Siemowita III księcia mazowieckiego (1342-1360), Miscelanea Historico-Archivistica, t. 4, Warszawa 1994; M. Kosman, Kancelaria wielkiego księcia Witolda, Studia Źródłoznawcze, t. 14, 1969; W. Semkowicz, Uwagi o początkach dokumentu polskiego, Kwartalnik Historyczny, t. 49, 1935; A. Tomczak, Kilka uwag o kan-celarii królewskiej w drugiej połowie XVI wieku, Archeion, t. 37, 1962; J. Łosowski, Kancelarie miast szlacheckich woje-wództwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, Lublin 1997.

Efekty kształcenia

Wiedza - Ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk historycznych oraz ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej (K_W01/P6S_WG); Posiada ogólną wiedzę o wybranych okresach przeszłości człowiek (K_W05/P6S_WG); Wie, że badania i debata historyczna są procesem, który niesie ze sobą nieustanne zmiany i rozwój poglądów (K_W11/P6S_WG/K.
Umiejętności - Potrafi wyszukiwać, analizować, selekcjonować, oceniać oraz użytkować informacje i dane z wykorzystaniem różnych źródeł i metod (K_U01/P6S_UW); Potrafi dokonać krytycznej analizy różnego rodzaju obszarów wiedzy i informacji oraz ocenić ich rolę społeczną i kulturową (K_U08/P6S_UW); Posiada umiejętność publicznej prezentacji wyników analizy badań z zakresu historii, archeologii, historii sztuki, archiwistyki (K_U02 /P6S_UW/UK).
Kompetencje społeczne - Rozumie konieczność i odczuwa potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju kulturalnego (K_K02/P6S_KO); Uczestniczy w życiu kulturalnym i społecznym w różnych jego formach (K_K03/P6S_KR); Docenia i szanuje tradycję i dziedzictwo kulturowe ludzkości i ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego Europy, Polski i swojego regionu (K_K07/P6S_KO).

Kryteria oceniania

Ustalenie oceny zaliczeniowej na podstawie ocen cząstkowych otrzymywanych w trakcie trwania semestru: aktywność na zajęciach dydaktycznych, praca zaliczeniowa: prezentacja multimedialna lub referat lub esej, obecność na zajęciach.

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

J. Szamański, Nauki pomocnicze historii, różne wydania; J. Arentowicz, Miary polskie, Warszawa 1972; A. Gilewicz, Zestawienie miar i wag używanych na ziemiach polskich, w: Historia Polski, t. 2, cz.4, Warszawa 1960; P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, 2008; M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960; M. Haising, Śląski rodowód piastowskiego godła Polski, Wrocław 1993; T. Kałkowski, Tysiąc lat monety polskiej, Warszawa 1981; W. Kula, Miary i ludzie, kilka wydań do wyboru; Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiel-lonów, Warszawa 2003; E. Rimša, Pieczęcie miast Wielkiego Księstwa Litewskiego, Warszawa 2007; H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002; J. Stosik J., Małopolscy miernicy w XVI-XVII wieku, w: Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, t. IV, pod red A. Wyczańskiego, Warszawa 1979; J. A. Szwagrzyk: Pieniądz na ziemiach Polskich X–XX w., Wrocław 1973; Z. Żabiński, Systemy pieniężne na ziemiach polski, Wrocław 1981.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 02.02-NPH w USOSweb