Kierunkowy przedmiot do wyboru: Ubiór, strój i kostium w kulturze 1.1.D3.GS-KUL.PW.40
Tematyka:
Zagadnienia podstawowe: terminologia (odzież, odzienie, ubiór, ubranie, okrycie, garderoba, strój, strój ludowy, strój obrzędowy, kostium). Funkcje oraz społeczne uwarunkowania; Region etnograficzny i grupa etnograficzna. Kryteria wyodrębnienia, wybrane propozycje podziału etnograficznego Polski, wstępny ogląd map; Kolorystyka strojów ludowych; Zróżnicowane funkcje stroju ludowego; Strój obrzędowy (dziecka do chrztu św., weselny, „na ostatnią drogę”); Skórnictwo odzieżowe w Polsce. Podstawowe informacje; Haft ludowy i koronki w Polsce; Biżuteria ludowa w Polsce. Wybrane zagadnienia; Wybrane stroje ludowe i kostiumy. Regionalizacja polskich strojów ludowych (strój krakowski jako strój narodowy, strój górali śląskich i strój cieszyński, cechy charakterystyczne, stroje ludowe na Górnym Śląsku, np. strój oleski, strój raciborski, strój opolski , strój rozbarski).
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza: Student ma podstawową wiedzę o zróżnicowanej terminologii (odzież, odzienie, ubiór, ubranie, okrycie, garderoba, strój, strój ludowy, strój obrzędowy, kostium), dawnych i współczesnych funkcjach; zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji problematyki związanej z tradycyjnymi strojami ludowymi (kolorystyka, skóra, hafty, biżuteria), zna mechanizmy procesu przemian stroju ludowego (w tym obrzędowego).
Umiejętności: potrafi rozpoznać zróżnicowane formy tradycyjnych strojów ludowych i współczesnych kostiumów; a także przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod; posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków.
Postawy: wykazuje otwartość na odmienności kulturowe; ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego kraju; uczestniczy w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i ich form przekazu.
Kryteria oceniania
Ćwiczenia audytoryjne: analiza opracowań z dyskusją, przygotowanie prezentacji; aktywność na zajęciach, obecność.
Literatura
- R. Kantor, Ubiór – strój – kostium. Funkcje odzienia w tradycyjnej społeczności wiejskiej w XIX i w początkach XX wieku na obszarze Polski, Kraków 1982.
- K. Hermanowicz-Nowak, Odzież, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, pod red. M. Biernackiej, B. Kopczyńskiej-Jaworskiej, A. Kutrzeby-Pojnarowej, W. Paprockiej, Wrocław 1976.
- K. Hermanowicz-Nowak, Strój ludowy, „Etnografia Polska” 2011, t. 28, z. 1. http:cyfrowa etnografia.pl/Content/1077/Strony%20od%20EP_XXVIII_z1-5_Hermanowicz.pdf.
- P. Bogatyriew, Semiotyka kultury ludowej, wstęp, wybór i oprac. M.R. Mayenowa, Warszawa 1979 (tu: rozdz. pt. Funkcje stroju ludowego…).
- T. Smolińska, W kręgu badań nad tradycyjną odzieżą ludową w Polsce. Uwagi wprowadzające, „Notatnik Skansenowski. Rocznik Muzeum Wsi Opolskiej” (2015), nr 5, Opole 2016.
- Górny Śląsk w 2000 r., [w:] M. Kordecki, D. Smolorz, Atlas historyczny. Górny Śląsk w XX wieku. Zbiór map edukacyjnych / Historisches Atlas. Oberschlesien im 20. Jahrhundert. Eine Sammlung pädagogischer Landkarten, Gliwice – Opole 2013.
- Z. Libera, Semiotyka barw w polskiej kulturze ludowej i w innych kulturach słowiańskich, „Etnografia Polska” 1987, t. 31, z. 1.
- M. Badach, Symbolika kolorów w podlaskich strojach obrzędowych, [w:] Tam na Podlasiu, t. 5: Codzienny i świąteczny ubiór ludności południowego Podlasia, pod red. J. Adamowskiego i M. Wójcickiej, Wola Osowińska [2015?].
- Tradycyjne zwyczaje i obrzędy śląskie. Wypisy. Wybór i oprac. T. Smolińska, wyd. drugie rozszerz., Opole 2003; wyd. trzecie, Opole 2004 (tu: Symbolika kolorów w obrzędowych strojach śląskich, s. 149-151).
- M. Wójcicka, Strój ludowy jako nośnik pamięci zbiorowej, [w:] Tam na Podlasiu, t. 5: Codzienny i świąteczny ubiór ludności południowego Podlasia, pod red. J. Adamowskiego i M. Wójcickiej, Wola Osowińska [2015?].
- J. Adamowski, O społecznych i kulturowych funkcjach stroju ludowego, [w:] Tam na Podlasiu, t. 5: Codzienny i świąteczny ubiór ludności południowego Podlasia, pod red. J. Adamowskiego i M. Wójcickiej, Wola Osowińska [2015?].
- M. Tymochowicz, Siedem grzechów głównych popełnianych przy odtwarzaniu strojów ludowych, [w:] Tam na Podlasiu, t. 5: Codzienny i świąteczny ubiór ludności południowego Podlasia, pod red. J. Adamowskiego i M. Wójcickiej, Wola Osowińska [2015?].
- Ach, co to był za ślub… Śląskie zwyczaje i obrzędy weselne w XIX i XX wieku, [Katowice 2010].
- M. Tymochowicz, Lubelska obrzędowość rodzinna w kontekście współczesnych przemian, Lublin 2013.
- Z. Kupisiński SVD, J. Łuczkowski, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia weselne w Opoczyńskiem. Tradycja a współczesność, Opoczno 2016.
- Wesele. Materiały z konferencji Obrzędowość weselna w Rzeszowskiem – tradycja i współczesność […], red. K. Ruszel, Rzeszów 2001.
- B. Lewandowska, J. Kąś, Wesele orawskie dawniej i dziś, Wrocław 2010.
- A.J. Plucińska, Polskie zwyczaje rodzinne, Łódź 2014.
- I. Turnau, Garbarstwo na ziemiach polskich w XVI-XVIII wieku, Wrocław 1975.
- I. Turnau, Skórnictwo odzieżowe w Polsce XVI-XVIII wieku, Wrocław 1975.
- J. Turska, Haft polski, Warszawa 2012.
- E. Piskorz-Branekova, Polskie hafty i koronki. Zdobienia stroju ludowego, Warszawa 2005.
- A. Błachowski, Hafty, polskie szycie, Lublin-Toruń 2004.
- B. Polaczkowa, Koronki koniakowskie, „Polska Sztuka Ludowa” 1968, nr 4.
- A. Świątkowska, Haft w stroju łowickim, „Polska Sztuka Ludowa” 1981, nr 1.
- J. Turska, Koronki, Warszawa 1969.
- K. Turska-Skowronek, Sztuka koronki, Toruń 2002.
- Hafty śląskie, pod red. J. Hajduk-Nijakowskiej, Opole 1982.
- M. Lipa-Kuczyńska, A. Grabińska-Szcześniak, Ozdoby szykownych prababek. Kolekcja biżuterii cieszyńskiej w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Bytom 2011.
- K. Hermanowicz-Nowak, Odzież, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, pod red. M. Biernackiej, B. Kopczyńskiej-Jaworskiej, A. Kutrzeby-Pojnarowej, W. Paprockiej, Wrocław 1976 (tu: Regionalizacja polskich strojów ludowych, od s. 399).
- A. Czyżewska, M. Kunecka, Projekt „Polskie stroje ludowe w Internecie”, czyli klasyczny temat etnograficzny w nowym ujęciu, [w:] Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, red. nauk. A.W. Brzezińska, M. Tymochowicz, seria: PSL, z. specjalny, Wrocław 2013.
- A. Kowalska-Lewicka, Ludowy strój krakowski – strojem narodowym, „Polska Sztuka Ludowa” 1976, nr 2.
- A. Radzimirska-Pąkowska, Strój krakowski jako strój narodowy, „Etnografia Polska” 1988, t. 32, z. 2.
- M. Kwiecińska, Strój krakowski w przestrzeni miejskiej, [w:] Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, red. nauk. A.W. Brzezińska, M. Tymochowicz, seria: PSL, z. specjalny, Wrocław 2013.
- B. Bazielich, Śląskie stroje ludowe, Katowice 1988.
- B. Bazielich, Ubiór i jego formy zdobnicze – zróżnicowania i przemiany, [w:] Ludowe tradycje. Dziedzictwo kulturowe ludności rodzimej w granicach województwa śląskiego, pod red. B. Bazielich, Wrocław 2009, s. 169-182.
- B. Bazielich, Strój rozbarski, seria: APSL, Wrocław 2002.
- B. Bazielich, Strój opolski, seria: APSL, Wrocław 2008.
- I. Bukowska-Floreńska, Rodzina na Górnym Śląsku, Katowice 2007.
- B. Poloczkowa, Wpływ przebiegu granic politycznych na kształtowanie się ubioru ludowego (na przykładzie Śląska Cieszyńskiego), „Polska Sztuka Ludowa” 1976, nr 2.
- Strój górali śląskich, oprac. M. Kiereś, Kraków 2008.
- B. Bazielich, Strój cieszyński, seria: APSL PTL, Wrocław 2006.
- B. Bazielich, Ubiór i jego formy zdobnicze – zróżnicowania i przemiany, [w:] Ludowe tradycje. Dziedzictwo kulturowe ludności rodzimej w granicach województwa śląskiego, pod red. B. Bazielich, Wrocław 2009, s. 169-182.
- K. Czerwińska, Stroje ludowe Śląska Cieszyńskiego: tradycje – przemiany – perspektywy, [w:] Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, red. nauk. A.W. Brzezińska, M. Tymochowicz, seria: PSL PTL, z. specjalny, Wrocław 2013.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: