Literatura polska lat 1939 - 1989 1.1.FP1.24
Treści programowe
A. Problematyka wykładu
Poezja
• Poezja wojny [Krzysztof K. Baczyński, Tadeusz Gajcy – środowisko „Sztuki i Narodu”; Czesław Miłosz] i porażenie wojną [Tadeusz Różewicz]
• Główne tendencje w poezji lat 1944-1948 [poezja Juliana Przybosia, Mieczysława Jastruna, Konstantego I. Gałczyńskiego, Leopolda Staffa, Władysława Broniewskiego]
• Poezja w latach 1948-1955 [tzw. pokolenie „pryszczatych”]
• Poezja odwilżowa po 1956 roku. Spóźnione debiuty (Zbigniew Herbert, Miron Białoszewski), redebiuty (Wisława Szymborska, Tadeusz Nowak, Aleksander Wat, ks. Jan Twardowski) i generacja „Współczesności”. Wielonurtowość i wielostylowość nowej poezji (Stanisław Grochowiak, Jerzy Harasymowicz, Ernest Bryll, Jarosław M. Rymkiewicz, Andrzej Bursa, Halina Poświatowska, Urszula Kozioł i in.).
• Pokolenie 60 - poezja formulizmu (Krzysztof Gąsiorowski). Orientacja Hybrydy.
• Nowa Fala (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser, Adam Zagajewski) i jej pokoleniowe odbicie w poezji Ewy Lipskiej i Rafała Wojaczka. Między kontestacją a prywatnością (grupa Tylicz i okolice).
• Pokolenie 76 – poezja Nowej Prywatności (Bronisław Maj, Krzysztof Lisowski, Jan Polkowski).
Proza
• Wobec realizmu – „Kuźnica” i jej program literacki.
• Tematyka wojenna i obozowa w prozie [Tadeusz Borowski, Zofia Nałkowska Jan J. Szczepański; na emigracji: Gustaw Herling-Grudziński, Józef Czapski]
• Obrachunki z przeszłością [Stanisław Dygat, Zofia Nałkowska, Stefan Kisielewski].
• Powieść produkcyjna [B. Hamera, A. Ścibor-Rylski, J. Wilczek, T. Konwicki]
• Proza po roku 1956: Hłasko, „hłaskoidzi” i proza obyczajowa (Nowakowski, Brycht, Czycz); proza wiejska (Nowak, Myśliwski, Kawalec); proza o wojnie i historii (Krzysztoń, Odojewski, Terlecki); absurd i groteska (Mrożek). Proza Tadeusza Konwickiego.
• Proza odwilżowa starszych generacji (Marian Brandys, Andrzej Kuśniewicz, Teodor Parnicki, Jerzy Andrzejewski, Julian Stryjkowski, Stanisław Lem). „Małe narracje” Białoszewskiego.
• Proza i eseistyka na emigracji. Rola „Kultury” i Instytutu Literackiego w Paryżu. Znaczenie pisarstwa Witolda Gombrowicza. Powieści, opowiadania i eseje Miłosza, Herlinga-Grudzińskiego, Mackiewicza. Eseje Stempowskiego. Diarystyka i epistolografia Bobkowskiego.
• Proza pokolenia 60 (Edward Stachura, Edward Redliński) i Nowej Fali.
• Proza „oniryczna” 1976-1989 (tzw. „rewolucja artystyczna w prozie”, czyli środowisko „Twórczości”).
Dramat
• Dramaturgia Jerzego Szaniwaskiego i Leona Kruczkowskiego.
• Utwory sceniczne Witolda Gombrowicza jako źródło nowej dramaturgii po 1956 roku.
• Tadeusz Różewicz: dramat kompromitacji i redukcji.
• Sławomir Mrozek: teatr absurdu i politycznej paraboli.
• Pokolenie 56: Ireneusz Iredyński, Stanisław Grochowiak, Ernest Bryll, Jarosław Abramow-Newerly.
• Teatry po 1956 roku. Życie teatralne, nowe koncepcje teatru (Tadeusz Kantor, Jerzy Grotowski, Miron Białoszewski), reżyserzy (Jerzy Jarocki, Jerzy Grzegorzewski).
Krytyka literacka i eseistyka
• Krytyka pokolenia 56 (Jan Błoński, Jacek Łukasiewicz, Jerzy Kwiatkowski, Ludwik Flaszen, Andrzej Kijowski, Janusz Sławiński, Edward Balcerzan, Jan Prokop, Michał Głowiński).
• Gawędy historycznoliterackie Jarosława M. Rymkiewicza.
• Eseje o sztuce Zbigniewa Herberta, historyczne Pawła Jasienicy, o „rodzinnej Europie” Miłosza.
• Rola Andrzeja K. Waśkiewicza w opisie pokolenia 60.
„Krytyczne” pokolenie Nowej Fali.
B. Problematyka ćwiczeń / konwersatorium
Analiza wybranych przez prowadzącego tekstów literackich oraz zjawisk historyczno- i krytycznoliterackich
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
1) Student rozumie złożoną rzeczywistość społeczno-kulturalną panującą po roku 1939 i jej wpływ na ewolucję literatury współczesnej;
[weryfikacja efektu: sprawdzian]
2) Student samodzielnie charakteryzuje rozwój literatury i życia literackiego po roku 1939, uwzględniając kontekst narodowych literatur europejskich oraz nurty, formy i gatunki literatury współczesnej;
[weryfikacja efektu: sprawdzian]
3) Student nabywa wiedzę dotyczącą najważniejszych dla współczesności tekstów literackich; orientuje się w twórczości najważniejszych pisarzy współczesnych;
[weryfikacja efektu: sprawdzian]
4) Student zna odmiany literaturoznawczej historiografii, orientuje się w specjalizacjach określonych dyskursów krytycznoliterackich.
[weryfikacja efektu: sprawdzian]
Umiejętności
1) Student potrafi wyjaśniać mechanizmy rządzące rozwojem życia literackiego w sytuacji powstałej w Polsce po roku 1939 (funkcjonowanie kultury i obiegu literackiego podczas okupacji i w PRL) i w tej perspektywie umieszczać analizowane teksty literackie z okresu współczesności;
[weryfikacja efektu: sprawdzian]
2) Student samodzielnie interpretuje najistotniejsze zjawiska i dzieła literackie powstałe po roku 1939, stosując odwołania do historycznie określonych nurtów i stylów rozmaitych dyskursów humanistycznych;
[weryfikacja efektu: praca zaliczeniowa]
3) Student formułuje sądy na temat rozwoju literatury powstającej po roku 1939 oraz potrafi charakteryzować jej związki z literaturą światową.
[weryfikacja efektu: praca zaliczeniowa]
Kompetencje społeczne (postawy)
1) Student zostaje uwrażliwiony na problemy estetyczne i krytyczne wynikające z istnienia rozmaitych obiegów literatury;
[weryfikacja efektu: sprawdzian, aktywność podczas zajęć]
2) Student wykształca świadomość zadań nakładanych przez pisarzy na literaturę w określonych sytuacjach historycznych i społecznych;
[weryfikacja efektu: sprawdzian, aktywność podczas zajęć]
3) Student orientuje się w specyfice funkcjonowania literatury i życia literackiego w dobie PRL;
[weryfikacja efektu: sprawdzian, aktywność podczas zajęć]
4) Student potrafi krytycznie zdiagnozować uwikłanie literatury wpośród wielości teoretycznych i kulturowych orientacji oraz mód intelektualnych.
[weryfikacja efektu: sprawdzian, aktywność podczas zajęć]
Kryteria oceniania
Forma i sposób zaliczenia oraz podstawowe kryteria oceny lub wymagania egzaminacyjne:
Student pisze pracę kontrolną [sprawdzian] weryfikującą jego wiedzę dotyczącą rozwoju literatury polskiej po roku 1939.
Student przygotowuje [aktywność na każdych zajęciach] samodzielne wypowiedzi na temat analizowanych utworów literackich oraz zjawisk natury historycznoliterackiej.
Student samodzielnie przygotowuje rozprawę / esej [praca zaliczeniowa] poświęcony wybranemu utworowi literackiemu, analizując go w horyzoncie wybranego przez siebie kontekstu (np. teorii filozoficznej, społecznej, doktryny estetycznej, etc.; funkcjonowania obiegów literatury, działalności programowej grup literackich, dyskursu krytycznego).
A. Sposób zaliczenia:
– wykładu: zaliczenie bez oceny;
– konwersatorium: zaliczenie z oceną;
– całego kursu: egzamin.
B. Formy zaliczenia:
– wykładu: obecność, prezentacja własnych wniosków;
– konwersatorium: zaliczenie ustne/ kolokwium/ praca kontrolna z analizy wybranych utworów (do wyboru przez prowadzącego);
– całego kursu: egzamin ustny/ egzamin pisemny (do wyboru przez prowadzącego).
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Wykaz literatury
A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu):
Uwaga:
Prowadzący konwersatorium wyznacza na początku semestru lektury podejmowane wspólnie ze studentami na zajęciach, pozostała literatura do samodzielnego studiowania.
Podstawowa literatura przedmiotu:
Edward Balcerzan, Poezja polska w latach 1939-1965. Część I: Strategie liryczne, Warszawa 1982; Cz.II: Ideologie artystyczne, Warszawa 1988;
Stanisław Burkot, Literatura polska w latach 1939-1989, Warszawa 1992.
Tadeusz Drewnowski, Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, wydanie drugie poprawione, Warszawa 2003.
Andrzej Zawada, Literackie półwiecze 1939-1989, Wrocław 2001.
Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński, Literatura polska 1976-1998, Kraków 1999.
Stanisław Stabro, Literatura polska 1944-2000 w zarysie, wydanie drugie poprawione, Kraków 2005.
Jerzy Święch, Literatura wojny. 1939-1945, Warszawa 1999.
Obowiązkowa literatura podmiotu:
Poezja:
Krzysztof K. Baczyński, Wybór poezji. Oprac. J. Święch, Wrocław 1989, BN I, 265.
Stanisław Barańczak, Wiersze wybrane, PIW, Warszawa 1998.
Miron Białoszewski, Utwory zebrane, Warszawa 1987, t. 1 [Obroty rzeczy, Rachunek zachciankowy, Mylne wzruszenia];
Debiuty poetyckie 1944-1960. Wiersze, autointerpretacje, opinie krytyczne. Wybór i oprac. J. Kajtoch, J. Skórnicki, Warszawa 1972 [tu: J. Harasymowicz, H. Poświatowska, S. Swen-Czachorowski, J. M. Rymkiewicz, T. Nowak].
Kolumbowie i współcześni. Antologia poezji polskiej po roku 1939. Wybór i układ: Andrzej Lam, Warszawa 1976 [tu: T. Borowski, J. Ficowski, S. Czycz, A. Bursa, A. Międzyrzecki, U. Kozioł, E. Bryll].
Tadeusz Gajcy, Wybór poezji. Oprac. S. Bereś, Wrocław 1992, BN I, 283.
Stanisław Grochowiak, Wiersze wybrane, Czytelnik, Warszawa 1978;
Zbigniew Herbert, Wiersze wybrane, PIW, Warszawa 1998;
Tymoteusz Karpowicz, Poezje wybrane, Wrocław 1976.
Czesław Miłosz, Poezje, Warszawa 1988;
Określona epoka. Nowa Fala 1968-1993. Wiersze i komentarze. Wybrał, ułożył i skomentował Tadeusz Nyczek, Kraków 1994 [tu zwłaszcza: Ewa Lipska, Rafał Wojaczek, Julian Kornhauser, Krzysztof Karasek, Ryszard Krynicki].
Tadeusz Różewicz, Poezje, t. 1-2, Kraków 1988;
Wisława Szymborska, Poezje. Przedmową opatrzył J. Kwiatkowski, Warszawa 1987;
Adam Zagajewski, Dzikie czereśnie. Wybór wierszy, Kraków 1992.
Aleksander Wat, Poezje zebrane. Oprac. A. Micińskiej i J. Zielińskiego, Kraków 1992.
Proza:
Jerzy Andrzejewski, Ciemności kryją ziemię, Bramy raju. W: Tegoż, Trzy opowieści, Warszawa 1973;
Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego, Warszawa 1970;
Tadeusz Borowski, Utwory wybrane. Oprac. Andrzej Werner, Wrocław 1991, BN.
Leopold Buczkowski, Czarny potok, Warszawa 1959.
Stanisław Dygat, Jezioro Bodeńskie, Warszawa 1946 i wyd. następne;
Witold Gombrowicz, Trans-Atlantyk. W: Tegoż, Trans-Atlantyk, Ślub. Komentarz autora, Warszawa 1957 [lub: Pornografia];
Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat. Zapiski sowieckie, Londyn 1953 i wyd. kolejne;
Marek Hłasko, Pierwszy krok w chmurach. Opowiadania, Warszawa 1957;
Tadeusz Konwicki, Sennik współczesny, Warszawa 1963 oraz: Kompleks polski, Warszawa 1977;
Stanisław Lem, Solaris, Kraków 1969;
Czesław Miłosz, Dolina Issy, Kraków 1981;
Wiesław Myśliwski, Pałac, Warszawa 1970 [lub: Kamień na kamieniu, Warszawa 1984; albo: Widnokrąg, Warszawa 1995];
Z. Nałkowska, Medaliony, Warszawa 1946 i wyd. następne;
Tadeusz Nowak, A jak królem, a jak katem będziesz, Warszawa 1968;
Julian Stryjkowski, Austeria, Warszawa 1966;
J. J. Szczepański, Polska jesień, Warszawa 1955 i wyd. następne;
Dramat:
Antologia dramatu. T. 1-2, wybór i posłowie J. Koenig, Warszawa 1976 [tu: Z. Herbert, M. Białoszewski, E. Bryll]
Witold Gombrowicz, Ślub. W: Tegoż, Trans-Atlantyk, Ślub. Komentarz autora, Warszawa 1957;
Sławomir Mrożek, Tango, Emigranci. W: Tegoż, Utwory sceniczne, Kraków 1973, t. 1-2;
Tadeusz Różewicz, Kartoteka, Świadkowie albo nasza mała stabilizacja. W: Tegoż, Utwory sceniczne, Wrocław 1972;
Krytyka, eseistyka, dzienniki:
Jan Błoński, Odmarsz, Kraków 1978;
Witold Gombrowicz, Dziennik (l tom do wyboru spośród: Dziennik 1953-1956, Paryż 1957; Dziennik 1957-1961, Paryż 1962; Dziennik 1961-1966, Paryż 1966);
Zbigniew Herbert, Barbarzyńca w ogrodzie, Lublin 1991;
G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą 1971-1972, Paryż 1973; Dziennik pisany nocą 1977-1979, Paryż 1990; Dziennik pisany nocą 1980-1983, Paryż 1984; Dziennik pisany nocą 1984-1988, Paryż 1989 (1 tom do wyboru);
Jerzy Kwiatkowski, Klucze do wyobraźni. Szkice o poetach współczesnych, Warszawa 1973;
Czesław Miłosz, Rok Myśliwego, Paryż 1990;
Jerzy Stempowski, Eseje. Oprac. Wojciech Karpiński, Kraków 1984 (zwłaszcza: Esej berdyczowski; Esej dla Kassandry).
B. Literatura uzupełniająca
Uzupełniająca literatura przedmiotu:
Jerzy Jarzębski, W Polsce czyli wszędzie. Szkice o polskiej prozie współczesnej, Warszawa 1992
Anna Legeżyńska, Piotr Śliwiński, Poezja polska po 1968 roku, Warszawa 2000.
Ryszard Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001.
Stanisław Stabro, Od Emila Zegadłowicza do Andrzeja Bobkowskiego. O prozie polskiej XX wieku, Kraków 2002.
Leszek Szaruga, Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988. Zarys głównych problemów, Wrocław 1993.
Przemsyław Czapliński, Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
Wojciech Maciąg, Nasz wiek XX. Przewodnie idee literatury polskiej, Wrocław 1992.
Maria Danilewicz-Zielińska, Szkice o literaturze emigracyjnej, Wrocław 1991.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: