Przedmiot literaturoznawczy uzupełniejący kanon 2: 1.S3.FP1.49.3

Celem zajęć jest przedstawienie najważniejszych zagadnień składających się na syntezę wiedzy o historii dawnej literatury polskiej w kontekście literatury powszechnej
2. Zapoznanie z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi kanonu literatury powszechnej, genologii oraz podobieństw i różnic w postrzeganiu ciągłości zjawisk literackich, charakterystycznych dla różnych części Europy ( co służyć ma pogłębieniu kompetencji w zakresie interdyscyplinarnej wiedzy przedmiotowej. Sprzyjają temu wszelkie zabiegi komparatystyczne, pozwalające na wskazanie zjawisk analogicznych lub też kontrastowych w obszarze literatury czy sztuki
3. Zapoznanie z podstawowymi zasadami retorycznej organizacji tekstu, swoistości genologicznej utworów XVI i XVII w., podstawowych założeń poetyki historycznej, funkcjonowania zasad intertekstualności, z którą związane są koncepcje dotyczące związków i zależności i ideowych wpływów, znaczenia i roli alegorezy w procesie eksplikacji tekstów dawnych.
4. wykształcenie umiejętności dostrzegania w omawianych tekstach ciągłości idei i tradycji, przede wszystkim związanych z humanitas w kulturze oraz łączenie tych zjawisk z treściami obecnymi w literaturze polskiej.
Idea przewodnia, która przyświecała doborowi tekstów została zasadniczo wparta na paradygmacie chronologiczno – genologicznym, przy czym omawiane teksty przedstawiane są w sposób dający możliwość zaobserwowania nie tylko przemian w zakresie poetyki i retoryki historycznej, ale również pozwalają uchwycić problemy wpisujące się w tematykę historii idei. na kolejnych spotkaniach zostają poruszane problemy dotyczące oddziaływania tekstów literackich na kształtowanie się wzorców tożsamości narodowej oraz tożsamości europejskiej. Punkty ECTS: 3 godziny kontaktowe 1 ECTS: 30h udział w zajęciach 1 ECTS: 20h konsultacje Samokształcenie 1 ECTS: 25h samodzielna nauka. Kontakt z osobą prowadzącą: lot10@wp.pl.
1.Ewolucja eposu oraz jego późniejsze odmiany. Geneza chansons de geste. Pieśń o Rolandzie jako arcydzieło epiki rycerskiej, jej treść i cechy swoiste oraz rola w przedstawianiu średniowiecznego etosu wojownika. Elitarny charakter romansu dworskiego. Odrębny krąg tematyczny opowieści bretońskich osnutych wokół postaci króla Artura i rycerzy Okrągłego Stołu, autor wielu romansów rycerskich Chretien de Troyes. Konflikt namiętności z obowiązkiem, czyli mit miłości tragicznej zawarty w Dziejach Tristana i Izoldy. Epos nowożytny: Ariosto, Orland szalony; Tasso, Jerozolima wyzwolona
2.Boska Komedia Dantego jako arcydzieło literatury wizyjnej na tle eschatologii chrześcijańskiej. Złożona struktura eposu: etapy wędrówki przez zaświaty: piekło, czyściec i raj. Geneza gatunku visio (zob. Nekyja w XI pieśni Odysei Homera i VI ks. Eneidy oraz wizja św. Pawła), reguła contrappasso (reguła odwetu), czyli m. in. dydaktyczny charakter peregrynacji po zaświatach. Kompozycja, bogactwo symboliki, w tym symboliki numerologicznej, rozmaitość środków ekspresji, artyzm i wymowa ideowa dzieła. Tasso, Jerozolima wyzwolona (Ks.VIII) i Milton, Raj utracony. Narodziny powieści
3.Motyw miłości w literaturze antycznej. Humanistyczne formy erotyki w średniowiecznej liryce i epice (kontynuacja dworskiej miłości oraz wzorca dolce stil nuovo). Tradycje rzymskiej poezji miłosnej oraz liryki prowansalskiej. Romans o Róży jako średniowieczna ars amandi, czyli dzieło kontrastujące z ideami gotyku i dojrzałej scholastyki. Stylizacje miłości, alegoryczność utworu . Petrarki model liryki erotycznej i jego kontynuacje. Witalistyczna, zmysłowa, ludyczna koncepcja miłości renesansowej w prozie –Boccaccia i Rabelais`go. Nowela jako gatunek na podstawie Dekameronu Boccaccia. Budowa, narratorzy, szczególna motywacja kompozycyjna oraz symboliczna wymowa utworu. Zjawisko zwane małym humanizmem i poszukiwanie humanistycznego ideału.
4.Określenia „literatura elżbietańska”, „dramat elżbietański”, przełom w sztuce angielskiej w latach osiemdziesiątych. Fenomen dramatu Williama Shakespeare`a: odrzucenie rygorów kompozycyjnych, zasady estetycznej jedności, wprowadzenie luźnej epizodycznej konstrukcji fabuły, scalanie ujęć dramatycznych z epickimi i lirycznymi, połączenie pierwiastków tragicznych i komicznych, wzniosłości z małostkowością oraz grozy z groteską. Osadzenie konfliktu tragicznego wśród konkretnych okoliczności psychologicznych, społecznych, obyczajowych i historycznych. Wprowadzanie na scenę fantastyki i baśniowości. Przedstawianie bohaterów jako postaci pozostających pod wpływem silnych namiętności i konfliktów moralnych. Kunszt poetycki, indywidualizacja stylu i głębia filozoficzna twórczości Williama Shakespeare`a.
5.Narodziny powieści: Przemyślny szlachcic Don Kichot z Manczy Cervantesa jako parodia romansu rycerskiego, a zarazem odbicie sceptycyzmu poznawczego z ducha Erazma, Montaigne`a, Castiglione`a i Calderona. Rozległy obraz hiszpańskiego społeczeństwa na przełomie XVI i XVII wieku. Powieść o potędze wyobraźni. Przesłanie ideowe utworu (konfrontacja ideału z rzeczywistością, fantazji z realizmem, życia ze sztuką, idealizmu z praktycyzmem, prawdy z fałszem). Relatywizm Cervantesa charakterystyczny dla myśli europejskiej późnego renesansu (manieryzm). Synkretyzm gatunkowy powieści (nawiązania do konwencji romansu picarejskiego, pasterskiego i utopijnego). Zmieniające się techniki narracji oraz otwarta kompozycja dzieła będące efektem nieustannej konfrontacji czytelnika z pytaniami bez odpowiedzi: kto ma słuszność, a kto się myli? Fascynacja kolejnych pokoleń dziełem Cervantesa połączona z przemianami w sposobie interpretacji dzieła od jego powstania po czasy współczesne
6.Wybitne przykłady literatury autobiograficznej –Wyznania św. Augustyna oraz dużo późniejsze, bo już oświeceniowe Wyznania Jean Jacques Rousseau. Narodziny eseju : Michał Montaigne i Francis Bacon. Elementy pamiętnika, dziennika życia wewnętrznego, powieści autobiograficznej, gawędy, eseju (religijnego, psychologicznego, filozoficznego). Różne koncepcje świata i człowieka.
7.Świat wyobraźni barokowej i scena hiszpańska. Tragedia nieregularna Życie jest snem Calderona. Propozycja pomysłowej formy scenicznej, w której realizują się założenia filozoficzne i mistyczne. Misterna, wielowarstwowa budowa pozwalająca czytać dzieło na wiele sposobów. Zagadnienie wolnej woli i przeznaczenia oraz dydaktyczna rola teatru bogatego w uniwersalne wartości artystyczne.
UWAGA: punkt 5 i 6 – do wyboru

1. Brewiarz miłości. Antologia miłości. Antologia liryki staroprowansalskiej, przeł. Z. Romanowiczówna, Wrocław 1963 BN II nr 137 albo Trubadurzy prowansalscy. Liryki najpiękniejsze, przeł. Z. Romanowiczówna, Toruń 2000 ( tu: wstęp i wybrane fragmenty).
2. Dzieje Tristana i Izoldy, odtworzył Józef Bédier, przeł. T. Żeleński-Boy, Warszawa 1959 i wyd. nast.
3. Pieśń o Rolandzie, oprac. J. Bédier, przeł. T. Żeleński-Boy, Warszawa 1991 Wrocław 1991 BN II nr 223
4. Wihelm z Lorris, Jan z Meun, Powieść o Róży, przeł. i wstęp M. Frankowska- Terlecka i T. Giermak-Zielińska, Warszawa 1997 (tu: wstęp aż do rozdz. Nadzieja zakochanych /włącznie/) (I rozdz.)
5. Dante Alighieri, Boska Komedia. (Wybór), przeł. E. Porębowicz, wstęp i koment. K. Morawski, Wrocław 1977 BN II nr 187 (tu: Piekło).
6. Petrarka Francesco, Wybór pism, przeł. F. Faleński, J. Kurek, K. Morawski, Wrocław 1982 BN II nr 206( tu: Sonety)
7. Boccacio Giovanni, Dekameron, przeł. E. Boyé, wstęp M. Brahmer, t. 1-2, Warszawa 1955 i wyd. nast. (tu nowele: Sokół)
8. Rabelais, Gargantua i Pantarguel, przeł. i koment. T. Boy-Żeleński, Warszawa 1988, t.1-2 (fragmenty)
9. Szekspir William, Sen nocy letniej, przeł. W. Tarnawski, oprac. P. Mroczkowski, Wrocław 1987 BN II nr 162 lub W. Szekspir, Hamlet, przekł. W. Tarnawski, oprac. S. Helsztyński, Wrocław 1971, BN II 20.
10. Cervantes Saavedra Miguel de, Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy. Powieść. T. 1-2, przeł. A. i Z. Czerny, Warszawa 1972 lub inne wyd. ( tu: księgi I, II)
11. Calderon de la Barca Pedro, Życie jest snem. Książę Niezłomny, przeł. E. Boyé, J. Słowacki, oprac. B. Baczyńska, Wrocław 2003 BN II nr 249 (tu: Życie jest snem).
12. Milton John, Raj utracony, przeł. M. Słomczyński, posł. J. Strzetelski, Warszawa 1974 (fragmenty).

OPRACOWANIA (wybrane rozdziały)
• Wstępy do tłumaczeń w wydaniu Biblioteki Narodowej
•Dzieje literatur europejskich, pod red. Wł. Floryana, t. I-III, Warszawa 1977.
• Ossowska Maria, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1986 i nast. (tu: Rycerz w średniowieczu i Rycerz w roli dworzanina)
A.2. studiowana samodzielnie przez studenta
•Z. Kubiak, Brewiarz Europejczyka, wstęp B. Pocieja, Warszawa 1998.
• Curtius Ernst Robert, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997.
Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. Henryk Markiewicz, t. II, ss.179-199.
•Huizinga Johan, Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, wstęp H. Barycz, posł. S. Herbst, Warszawa 1961 i wyd. nast.( tu: Stylizacja miłości i Formy towarzyskie miłości).
Materiał filmowy:
Ekranizacja Snu nocy letniej, w reż. Kevina Kline 118 minut, Hamleta w reż. Franco Zeffirellego z 1990 oraz Rycerz króla Artura amerykański film fabularny z roku 1995 w reżyserii Jerry’ego Zuckera