Psychologia różnic indywidualnych 2.5-PSROZNIC-K

TREŚCI PROGRAMOWE:

A. Problematyka wykładu:

1. Wprowadzenie w problematykę Psychologii różnic indywidualnych: podstawowe definicje i kategorie stosowane w psychologii różnic indywidualnych, przedmiot badań, główne czynniki determinujące różnice indywidualne: dziedziczność i środowisko.
2. Zdolności i inteligencja – pojęcie inteligencji; różne podejścia do inteligencji: strukturalne, biologiczne i poznawcze; pomiar inteligencji oraz jej rola adaptacyjna w życiu codziennym, badania nad związkiem inteligencji z różnymi czynnikami (wykształcenie, ubóstwo, patologie, efektywność pracy).
3. Temperament - pojęcie temperamentu, rodzaje teorii temperamentu, kontekst historyczny: typologie starożytnych, typologie temperamentu: konstytucjonalne - Kretschmera, Sheldona, typologia układu nerwowego wg Pawłowa i Neopawłowiści; wybrane teorie temperamentu (Cloninger, Rothbart i Derryberry, Buss i Plomin, Gray, Zuckerman, Thomas i Chess, Strelau, Eliasz), środowiskowe i biologiczne uwarunkowania, stałość - zmienność, metody pomiaru temperamentu.
4. Wybrane koncepcje cechowe osobowości (teoria czynnikowa Cattella; Pięcioczynnikowy Model Osobowości; Biologiczna Teoria PEN Eysencka; temperament a osobowość, pomiar PEN, znaczenie różnic indywidualnych PEN w funkcjonowaniu poznawczym (pamięć robocza, mechanizmy uwagi).
5. Style poznawcze: pojęcie stylu poznawczego, przykłady i omówienie wybranych stylów: zależność vs niezależność od pola, poczucie kontroli, impulsywność – refleksyjność, intuicyjność – racjonalność myślenia, typy umysłu wg Nosala.

B. Problematyka konwersatorium:

1. Obszary zainteresowań różnic indywidualnych i podstawowe kategorie służące do ich opisu (cecha, wymiar, typ, czynnik, styl)
2. Czynniki warunkujące różnice indywidualne, debata „geny czy środowisko”
3. Metody badań w psychologii różnic indywidualnych
4. Inteligencja w ujęciu strukturalnym; pomiar testem Ravena
5. Temperament – koncepcje oparte o dzieci (Thomas i Chess, Rothbart i Derryberry, Buss i Plomin) i dorosłych (Gray, Pawłow, Strelau); pomiar kwestionariuszem FCZ-KT(R)
6. Osobowość w ujęciu cechowym – Wielka Piątka; pomiar kwestionariuszem IPIP
7. Style radzenia sobie ze stresem; pomiar kwestionariuszem CISS
8. Lęk jako stan i jako cecha; pomiar kwestionariuszem STAI

Kierunek studiów

Psychologia

Literatura uzupełniająca

1. Asbury, K., Plomin, R. (2015). Geny i edukacja. Wydawnictwo Naukowe PWN. 2. Gulla, B. (2021). Wrażliwość człowieka. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. 3. Matczak A. (1994). Diagnoza intelektu. PAN. 4. Oniszczenko, W. (2008). Genetyka zachowania a osobowość. DOCTRINA Studia Społeczno-Polityczne, 5, s. 137-147. 5. Oniszczenko, W. (2005). Genetyczne podstawy ludzkich zachowań. Przegląd badań w populacji polskiej. GWP. 6. Rogowska, A. (2015). Synaesthesia and individual differences. Cambridge University Press. 7. Rogowska, A., Nowak, P., Kwaśnicka, A. (2021). Healthy Behavior as a Mediator in the Relationship Between Optimism and Life Satisfaction in Health Sciences Students: A Cross-Sectional Study. Psychology Research and Behavior Management, 14, 1877-1888. https://doi.org/10.2147/PRBM.S335187 8. Sullivan, B. (2020). Więcej niż DNA. Wydawnictwo Słowne. 9. Zawadzki, B. (2002). Temperament – geny i środowisko. GWP.

Nakład pracy studenta

Wykład: • udział w wykładach 30 h • przygotowanie do wykładów (studiowanie literatury) 30 h • przygotowanie do egzaminu 30 h Konwersatoria: • udział w zajęciach 30 h • przygotowanie do konwersatoriów (studiowanie literatury) 30 h

Poziom studiów

Studia magisterskie

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Semestr, w którym realizowany jest przedmiot

Wymagania

Wiedza z zakresu psychobiologii, psychologii ogólnej emocji i motywacji oraz psychologii procesów poznawczych.

Założenia

Ogólnie:

Cele przedmiotu: - w zakresie wiedzy zapoznanie studenta z wybranymi teoriami temperamentu, cech osobowości oraz zdolności oraz wybranymi metodami ich pomiaru - w zakresie umiejętności: posiada umiejętność przeprowadzenia diagnozy różnic indywidualnych (określonych cech temperamentu, osobowości, zdolności) wybranym narzędziem badawczym; potrafi wybrać narzędzie, przeprowadzić badanie, obliczyć wyniki i zinterpretować ich znaczenie w świetle wiedzy teoretycznej oraz danych z wywiadu z osobą badaną - w zakresie kompetencji: wykazuje gotowość w podejmowaniu indywidualnych i zespołowych działań badawczych w zakresie diagnozy różnic indywidualnych; angażuje się we współpracę i potrafi wykazać zaangażowanie w realizowanie takich badań psychologicznych; wykazuje świadomość w zakresie zasad etyki zawodowej w procesie diagnostycznym

W cyklu 2022/23-Z:

Wymagania wstępne: wiedza z zakresu psychobiologii, psychologii ogólnej emocji i motywacji oraz psychologii procesów poznawczych.

Koordynatorzy przedmiotu

Radosław Boczoń
Aleksandra Kwaśnicka
Aleksandra Rogowska

Efekty kształcenia

Wiedza

w wyniku przeprowadzonych zajęć student:
• Zna definicje inteligencji, temperamentu i osobowości, i potrafi scharakteryzować podstawowe teorie dotyczące tych cech.
• Zna historię powstawania psychologii różnic indywidualnych.
• Zna współczesne teorie i metody pomiaru różnic indywidualnych.
• Tłumaczy znaczenie czynników kształtujących różnice indywidualne.
• Rozumie rolę poszczególnych cech dla funkcjonowania jednostki i społeczeństwa.

Umiejętności
w wyniku przeprowadzonych zajęć student:
• Potrafi wyszukiwać i selekcjonować informacje na temat różnic indywidualnych, metod ich diagnozy i interpretacji.
• Potrafi omówić kontrowersję “geny vs środowisko” oraz przedstawić zgodną z współczesną wiedzą naukową odpowiedź na ten dylemat w oparciu o wyniki badań w obszarze genetyki zachowania.
• Wyszukuje, interpretuje i prezentuje wyniki badań z obszaru psychologii różnic indywidualnych.
• Potrafi korzystać z kwestionariuszy psychologicznych, dokonać diagnozy inteligencji, temperamentu i osobowości, a także zastosować tę wiedzę w celu wskazania predyspozycji zawodowych jednostki

Kompetencje społeczne
w wyniku przeprowadzonych zajęć student:
• Aktywnie posługuje się wiedzą dotyczącą różnic indywidualnych i stosuje tę wiedzę w praktyce.
• Wykazuje świadomość problemów etycznych związanych z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności dotyczących poznanych metod diagnozy.
• Wykazuje świadomość poziomu swojej wiedzy a także wciąż nabywanej wiedzy kolektywnej w obszarze determinant różnic indywidualnych.

Kryteria oceniania

Sposób zaliczenia:
• Egzamin
• Zaliczenie z oceną

Formy zaliczenia:
1. Wykład: egzamin pisemny
2. Konwersatorium: punkty zbieranie na przestrzeni semestru na podstawie różnych aktywności.

C. Podstawowe kryteria oceny:

1. Wykład:
• egzamin;
• prawo do przystąpienia do egzaminu przysługuje studentom z pozytywną oceną z konwersatoriów.

2. Konwersatoria:
• Obecność obowiązkowa, 2 dopuszczalne nieobecności, dodatkowe nieobecności należy odrobić w ramach konsultacji z osobą prowadzącą konwersatoria (w ciągu 2 tygodni od nieobecności - notatka z opuszczonych zajęć);
• przekroczenie 50% nieobecności uniemożliwia zaliczenie kursu w tym semestrze;
• spóźnienie powyżej 15 minut wiąże się z nieobecnością;
• na ostateczną ocenę składają się:
o w 50% aktywności w trakcie semestru wykonywane podczas zajęć;
o w 50% quizy z wiedzy z odbytych zajęć i literatury.

Ocena końcowa będzie ustalona wg następujących kryteriów:
• Do 50% punktów - ndst
• 51%-60% - dst
• 61%-70% - dst+
• 71%-80% - db
• 81%-90% - db+
• Od 91% - bdb

Literatura

A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu):

1. Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowanie. Warszawa: SCHOLAR, SWPS
2. Strelau, J. (2006). Psychologia różnic indywidualnych (wyd 2). Warszawa: WN SCHOLAR
3. Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. Warszawa: PWN
4. Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza - Struktura – Funkcje. Gdańsk: GWP.
5. Strelau, J., Doliński D. (2008). Psychologia różnic indywidualnych. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (rozd. 9, s. 765 -846). Gdańsk: GWP
6. Strelau, J. (2000). Osobowość jako zespół cech. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 525-561). Gdańsk: GWP
7. Strelau, J. (2000). Temperament. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 684-721). Gdańsk: GWP
8. Nęcka, E. (2000). Inteligencja. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 721-761). Gdańsk: GWP

B. Literatura wykorzystywana podczas zajęć:

1. Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J. (2016). FCZ-KT(R) Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu w wersji zrewidowanej. Wydawnictwo PTP.
2. Henszen, I., Sęk, H. (2015). Zdrowie i stres. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 681-734). GWP.
3. Jaworowska, A., Szustrowa, T. (2000). TMS-K - Test Matryc Ravena w Wersji Standard - forma Klasyczna. Wydawnictwo PTP.
4. Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – Struktura – Funkcje. GWP.
5. Nęcka, E. (2015). Inteligencja. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 816-846). GWP.
6. Oniszczenko, W. (2002). Geny i środowisko a zachowanie. PWN.
7. Oniszczenko, W. (2017). Genetyka zachowania: Co wnosi do wiedzy o człowieku? Polskie Forum Psychologiczne, 22(1), s. 5-19.
8. Pisula, W., Oniszczenko, W. (2015). Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (r. 5, s. 303-309, 313-317, 327-330, 333-338). GWP.
9. Plomin, R., DeFries, J. C., McClearn, G. E., McGuffin, P. (2001). Genetyka zachowania. PWN.
10. Sosnowski, T., Wrześniewski, K., Jaworowska, A., Fecenec, D. (2011). STAI - Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Wydawnictwo PTP.
11. Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. PWN.
12. Strelau, J. (2006). Psychologia różnic indywidualnych. Scholar.
13. Strelau, J. (2015). Osobowość jako zespół cech. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 799-816). GWP.
14. Strelau, J. (2015). Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowanie. Scholar.
15. Strelau, J. (2015). Temperament. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 776-799). GWP.
16. Strelau, J., Jaworowska, A. (2020). CISS - Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych. Wydawnictwo PTP.
17. Strelau, J., Zawadzki, B. (2015). Psychologia różnic indywidualnych. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (r. 9, s. 765-846). GWP.
18. Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. (1998). NEO-FFI - Inwentarz Osobowości NEO-FFI. Wydawnictwo PTP.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2.5-PSROZNIC-K w USOSweb