Prawo ochrony zabytków 9.8-II-POZ
DEFINICJE DZIEDZICTWA
1. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego
a) Cele Konwencji
b) Definicja dziedzictwa wg konwencji: treść art. 1; OUV (wyjątkowa uniwersalna wartość), autentyzm (konferencja w Nara)
c) Polskie obiekty na liście UNESCO
d) Korzyści płynące z wpisu obiektu na listę
e) Trudności finansowe polskich obiektów wpisanych na listę UNESCO
2. Definicja dziedzictwa wg Konwencji w sprawie ochrony dziedzictwa niematerialnego
3. Definicja dziedzictwa wg Konwencji ramowej z Faro
4. Definicja dziedzictwa wg doktryny prawa
DEFINICJE DÓBR KULTURY W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM I EURO-PEJSKIM
1. Definicja dobra kultury wg Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego z 1954 r.
2. Definicja dobra kultury wg Konwencji dotyczącej środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury z 1970 r.
3. Dobro kultury wg Rozporządzenia PE 116/2009 i Dyrektywy PE i Rady 2014/60/UE
DOBRA KULTURY A ZABYTKI W PRAWIE POLSKIM
1. Definicja dobra kultury w prawie polskim w latach 1962-2017
a) Definicja dobra kultury wg ustawy o dobrach kultury z 1962 r.
b) Dobro kultury wg art. 73 Konstytucji RP
c) Dobro kultury narodowej wg art. 6 Konstytucji RP z 1997 r.
2. Definicja dobra kultury wg ustawy o dobrach kultury z 1962 r.a definicja zabytku wg ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r.
a) Niedostatki regulacji polskiej powstałe z braku ustawowej definicji dobra kultury a zobowiązania międzynarodowe i ponadnarodowe (funkcjonowanie wyłącznie definicji „zabytku”; brak legalnej definicji „dobra kultury”, która jest warunkiem domagania się zwrotu dobra nielegalnie wywiezionego z terytorium RP)
b) rozbieżności pomiędzy zakresem definicji przedmiotów, które należy poddać ochronie (dobra kultury), a tymi które rzeczywiście są chronione (zabytek) (np. art. 3 pkt 1) i 2) a art. 51 ust. 1 pkt 12) i 13) uoz
INSTRUMENTY OCHRONY ZABYTKÓW WG UOZ
1. Przepisy ustawy o ochronie zbytków i opiece nad zabytkami (uoz)
a) pojęcie i cechy specyficzne opieki i ochrony zabytków (art. 4 i 5)
b) katalog i rodzaje zabytków podlegających opiece i ochronie (art. 6)
2. Formy ochrony zabytków, zasady ich realizacji oraz ograniczenia związane z daną formą ochrony (art. 7-21)
a) wpis zabytku do rejestru
b) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa
c) uznanie zabytku za pomnik historii
d) utworzenie parku kulturowego
e) ochrona i opieka a miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i inne tym podobne dokumenty
3. Obowiązki i ograniczenia właścicieli zabytków
- dopuszczalność ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Kon-stytucji RP)
- ograniczenia właścicieli zabytków
- obowiązki informacyjne wg uoz
- obowiązki o charakterze finansowym
4. Regulacja wywozu zabytków za granicę (pozwolenia a zezwolenia)
a) jednorazowe pozwolenie na wywóz stały zabytku za granicę
b) jednorazowe pozwolenie na wywóz czasowy zabytku za granicę
c) wielokrotne pozwolenie indywidualne na czasowy wywóz zabytku za granicę
d) wielokrotne pozwolenie ogólne na czasowy wywóz zabytku za granicę
5. Regulacja wywozu zabytków za granicę (brak wymogu pozwolenia a zaświadczenia)
a) Zabytki, co do których nie ma potrzeby okazania pozwolenia
b) Kompetencje Straży Granicznej i KAS w razie próby wywiezienia z terytorium RP przedmiotu „wyglądającego” jak zabytek
6. Wykaz zabytków skradzionych (art. 23 uoz)
7. Odzyskiwanie zabytków skradzionych i utraconych (w tym: w świetle ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury)
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ZABYTKOM
1. Przestępstwa przeciwko dobrom kultury i dobrom o szczególnym znaczeniu dla kultury (art. 125 i 294 kodeksu karnego)
2. Przestępstwa przeciwko zabytkom wg uoz (art. 108-109b uoz)
- niszczenie lub uszkadzanie zabytku
- nielegalny wywóz zabytku za granicę
- podrobienie lub przerobienie zabytku
- zbycie falsyfikatu
- poszukiwanie zabytków bez pozwolenia
3. Wykroczenia przeciwko zabytkom (art. 110-119)
- niedostateczna opieka nad zabytkiem
- niszczenie parku kulturowego
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych dysponenta zabytku
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych związanych z przywiezieniem zabytku
- utrudnianie dostępu do zabytku
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych przez odkrywcę zabytku
- prowadzenie prac przy zabytku bez pozwolenia
- niewykonanie zaleceń pokontrolnych
ORGANY KOMPETENTNE W SPRAWACH OCHRONY I OPIEKI NAD ZA-BYTKAMI
1. Charakterystyka organów, których zasadniczym zadaniem jest ochrona zabytków, (w tym zabytków przyrody), ich hierarchia i organy pomocnicze
- Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Generalny Konserwator Zabytków
- Wojewódzki Konserwator Zabytków
- Społeczni opiekunowie zabytków
- NID
- NIMOZ
- Minister Środowiska
- Główny Konserwa¬tor Przyrody
- Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
- Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska
2. Organy, których jednym z zadań są sprawy związane z ochroną dziedzictwa kulturowego
- Straż Graniczna
- KAS
- Policja
- Prokuratura
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
K_W06 Zna w sposób pogłębiony wpływ i ryzyko zjawisk społecznych i gospodarczych na funkcjonowanie społeczeństwa, organów publicznych i instytucji , ich wzajemne relacje i współzależności.
K_W08 W pogłębiony sposób objaśnia reguły zarządzania i administrowania.
Umiejętności:
K_U01 Potrafi dokonać pogłębionej wykładni przepisów i subsumcji, jak i złożonego wyszukiwania, analizy, oceny, selekcji, interpretacji informacji, zasad, źródeł wiedzy pozyskanych w trakcie procesu kształcenia.
K_U02 Posiada umiejętność rozbudowanego, samodzielnego zdobywania, wykorzystywania oraz pogłębiania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz powiązanych z nim dziedzin w celu analizowania i interpretowania problemów i zjawisk poruszanych w trakcie toku studiów.
K_U03 Złożone, praktyczne wykorzystywanie nabytej wiedzy w celu dokonania pogłębionej analizy motywów, zachowań, działań, formułowaniu hipotez oraz zapobieganiu zjawiskom i zdarzeniom występującym w kontekście działalności podmiotów zaangażowanych w proces kreacji i funkcjonowania idei administracji publicznej oraz dziedzin pokrewnych.
K_U04 Samodzielnie posługuje się literaturą o charakterze dogmatycznym, bazami danych, stadiami praktycznego przypadku.
K_U06 Posiada umiejętność spójnych, logicznych, merytorycznych wypowiedzi w mowie i piśmie dotyczące zagadnień z dziedziny administracji publicznej z wykorzystaniem rozbudowanej wiedzy teoretyczno-praktycznej również w powiązaniu i odniesieniu do innych dyscyplin nauki.
K_U07 Analizuje proponowane rozwiązania konkretnych problemów i proponuje w tym zakresie odpowiednie rozstrzygnięcia.
K_U11 Potrafi kreować sposoby i metody samodzielnego uczenia się.
Kompetencje społeczne:
K_K01 Student ma świadomość swojej wiedzy i umiejętności, przekonania o potrzebie ciągłego dokształcania się rozwoju zawodowego, wyznaczanie kierunków własnego rozwoju i kształcenia
K_K03 Ma gotowość do podejmowania nowych wyzwań zawodowych, pogłębione wykazywanie aktywności, trudu, wytrwałości w realizacji indywidualnych i zespołowych działań w dziedzinie
administracji publicznej, wykazywanie odpowiedzialności przed współpracownikami i innymi członkami społeczeństwa.
K_K04 Prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu.
K_K05 Ma pogłębioną zdolność do dostrzegania i formułowania problemów merytorycznych, etycznych, społecznych związanych z własną i cudzą pracą, poszukiwanie optymalnych rozwiązań, zdolność do występowania w imieniu i na rzecz podmiotów publicznych, osób trzecich.
Kryteria oceniania
Sposób zaliczenia: zaliczenie z oceną
Forma zaliczenia wykładu: pytania otwarte pisemne, mieszana
Metody dydaktyczne: wykład tradycyjny, wykład z prezentacją multimedialną, wykorzystanie e-learningu
ZALICZENIE:
Studenci dostają przygotowany szablon zaliczenia z podziałem na grupy. Szablon zawiera: 1-2 wykresy do uzupełnienia oraz kilka pytań otwartych mających sprawdzić wiedzę ogólną, znajomość definicji, pojęć, statusu lub zakresów kompetencji organów właściwych w sprawach ochrony zabytków.
Za każde pytanie przewidziana jest odpowiednia ilość punktów w zależności od wymaganego przez to pyta-nie zakresu wiedzy. Za uzupełnienie tabel/wykresów przysługuje jeden punkt za prawidłowo wpisane słowo, zaznaczenie prawidłowego pola lub wypełnienie go prawidłowym wyrazem; za pytania otwarte można zdo-być różną liczbę punktów w zależności od jego obszerności (nie mniej niż 2, nie więcej niż 10).
Punktacja
Sumę wszystkich punktów, które można zdobyć, dzieli się na 2, a iloraz ten stanowi najwyższą punktację, za którą uzyskuje się ocenę niedostateczną. Ocena pozytywna przysługuje począwszy od liczby stanowiącej przekroczenie 50% punktów możliwych do zdobycia w danym zaliczeniu. Ilość/przedział punktów pozwala-jących na zdobycie kolejno ocen dostatecznej, dostatecznej plus, dobrej, dobrej plus i bardzo dobrej uzysku-je się dzieląc ilość punktów stanowiących przekroczenie 50% punktów przez 5 (ilość ocen). W razie nierównej liczby punkty rozkłada się tak, aby było o wiele łatwiej przejść z oceny dst do dst. plus niż z db plus do bdb.
Przykłady punktacji:
47 punktów za zaliczenie:
0-23 – ndst
24-27 – dst
28-32 – dst +
33-37 – db
38-42 – db+
43-47 – bdb
65 punktów za zaliczenie:
0-28 – ndst
29-35 – dst
26-42 – dst +
43-49 – db
50-57 – db+
58-65 – bdb
Literatura
Literatura podstawowa:
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2008.
Bąkowski T., Wojewódzki Konserwator zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław.
Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2009
Frankiewicz A., Problematyka ochrony przed nielegalnym wywozem dóbr kultury po przystą-pieniu Polski do Schengen. Stare problemy – nowe wyzwania, [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, t. 3., pod red. J. Ja-skierni, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.
Gadecki B., Nowe regulacje dotyczące problematyki zabytków w związku z wejściem w życie ustawy o rzeczach znalezionych, „Ius Novum” 4/2016, tekst dostępny pod adresem https://www.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/oficyna/Ius_Novum_4-16_12-B.Gadecki.pdf (20.12.2017).
Gadecki B., Przestępstwo zbycia falsyfikatu. Komentarz do art. 109b ustawy o ochronie zabyt-ków i opiece nad zabytkami, (patrz http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.b146c943-7915-3a50-b94a-8af94a6b3e1d).
Jakubowski O., Karnoprawna ochrona zabytków – rozważania nad kierunkami zmian praw-nych, [w:] Prawo ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa-Gdańsk 2014.
Klimas A., Generalny Konserwator Zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Klimas A., Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2015, komentarz do art. 125, 294 ust. 1 i 2
Kowalska-Banasiewicz E., Zbieg przepisów art. 108-109b ustawy o ochronie zabytków i opie-ce nad zabytkami z innymi przepisami typizującymi przestępstwa i wykroczenia, [w:] Prawo ochrony zabytków, pod red. K. Zeidlera, Warszawa-Gdańsk 2014
Społeczno-gospodarcze oddziaływanie dziedzictwa kulturowego. Raport z badań społecznych, Zespół autorski Kozioł A., Trelka M., Florjanowicz P., Narodowy Instytut Dziedzictwa, War-szawa 2013, s. 13-23 (https://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Spo%C5%82eczno-gospodar-cze%20oddzia%C5%82ywanie%20dziedzictwa%20kulturowego.%20Raport%20z%20bada%C5%84%20spo%C5%82ecznych.pdf ).
Zamoyski M., Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w mieście światowego dziedzictwa UNE-SCO, [w:] Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe?, red. A. Rot-termund, Warszawa 2014, s. 141 i n. http://www.unesco.pl/dlaczegoijak/indexPop.htm
Zeidler K., Nowe przestępstwa w systemie prawnokarnej ochrony dziedzictwa kultury, „Prawo i Praktyka”, (patrz http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.350d652d-ec5a-3470-85a5-c734063af0a0).
Zeidler K., Wykład prawa ochrony zabytków, Gdańsk 2015.
Źródła prawa:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/60/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 1024.2012 (wersja przekształcona), (Dz. U. UE L.2014.159.1 z 28.5.2014).
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi i przenoszeniu dóbr kultury, sporządzona w Paryżu dnia 17 listopada 1970 r. (Dz.U. 1974.20.106)
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi i przenoszeniu dóbr kultury …
Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisana w Hadze dnia 14 maja 1954 r. (Dz. U. z 1957 r. nr 46, poz. 212, załącznik).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury.
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. 1962, nr 10, poz. 48 ze zm.)
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz. U. 2003, nr 162, poz. 1568 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 czerwca 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury, (Dz. U. 2017, poz. 1086).
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (Dz. U. Poz. 1505); http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001505/O/D20151505.pdf.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Orzecznictwo:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 01 sierpnia 2018 r., sygn. II SA/Kr 480/18; Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. IV SA/Wr 589/17.
Wyrok TK z dnia 8 października 2007 r., sygn. K 20/07.
Wyrok TK z dnia 25 maja 2016 r., sygn. Kp 2/15.
Strony internetowe:
https://tvnwarszawa.tvn24.pl/informacje,news,barbara-jezierska-podala-sie-do-dymisji,227187.html
Informacja o wynikach kontroli NIK ODZYSKIWANIE UTRACONYCH DZIEŁ SZTUKI https://www.nik.gov.pl/plik/id,13759,vp,16195.pdf
Lista Światowego dziedzictwa UNESCO: https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpisy/wpis_unesco/; https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/; https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Aktualnosci/news.php?ID=4224
Magdalena Gawin: Generalny Konserwator Zabytków to stanowisko dekoracyjne, http://www.parlamentarny.pl/gospodarka/magdalena-gawin-generalny-konserwator-zabytkow-to-stanowisko-dekoracyjne,9530.html.
Ministerstwo kultury: http://www.mkidn.gov.pl/
Muzeum Auschwitz chce zmiany prawa w zakresie ochrony dóbr kultury, tekst dostępny na stronie http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/muzeum-auschwitz-chce-zmiany-prawa-w-zakresie-ochrony-dobr-kultury (20.12.2017).
Narodowy Instytut Dziedzictwa https://www.nid.pl/pl/
Nielegalne poszukiwanie zabytków: https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/katarzyna-zalasinska-od-tego-roku-nielegalne-poszukiwanie-zabytkow-jest-przestepstwem
O kradzieżach w Muzeum Auschwitz: http://www.tvp.info/14610251/ukradl-drut-kolczasty-z-auschwitz-na-pamiatke; https://www.google.pl/search?q=brak+znamion+przest%C4%99pstwa+kradzie%C5%BCy+dobra+o+istotnym+znaczeniu+dla+kultury+narodowej&ie=utf-8&oe=utf-8&client=firefox-b&gfe_rd=cr&dcr=0&ei=9aw5Wp-KIaWK6AS1w4HoBQ (20.12.2017).
Pomniki historii w Polsce, wykaz dostępny na stronie: https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Pomniki_historii/
Przykładowe zagadnienia dotyczące obowiązków właścicieli: https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/nsa-gostkow-nie-chce-zabytku-ale-skarga-jest-nieskuteczna,62628.html; https://www.rp.pl/artykul/998742-Wlasciciel-zabytku-musi-odbudowac-zabytek--jesli-zwlekal-z-renowacja.html; https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/generalny-konserwator-zakaze-wieszania-reklam-na-smyku.
Uzależnienie konserwatorów od wojewodów utrudnia ochronę zabytków (patrz https://dzieje.pl/kultura-i-sztuka/resort-kultury-uzaleznienie-konserwatorow-od-wojewodow-utrudnia-ochrone-zabytkow)
Literatura uzupełniająca:
1. Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, tom I, Kra-ków 2001.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: