Prawo ochrony zabytków 9.8.Z[6]-PNZ
DEFINICJE DZIEDZICTWA
1. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego
a) Cele Konwencji
b) Definicja dziedzictwa wg konwencji: treść art. 1; OUV (wyjątkowa uniwersalna wartość), autentyzm (konferencja w Nara)
c) Polskie obiekty na liście UNESCO
d) Korzyści płynące z wpisu obiektu na listę
e) Trudności finansowe polskich obiektów wpisanych na listę UNESCO
2. Definicja dziedzictwa wg Konwencji w sprawie ochrony dziedzictwa niematerialnego
3. Definicja dziedzictwa wg Konwencji ramowej z Faro
4. Definicja dziedzictwa wg doktryny prawa
DEFINICJE DÓBR KULTURY W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM I EUROPEJSKIM
1. Definicja dobra kultury wg Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego z 1954 r.
2. Definicja dobra kultury wg Konwencji dotyczącej środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury z 1970 r.
3. Dobro kultury wg Rozporządzenia PE 116/2009 i Dyrektywy PE i Rady 2014/60/UE
DOBRA KULTURY A ZABYTKI W PRAWIE POLSKIM
1. Definicja dobra kultury w prawie polskim w latach 1962-2017
a) Definicja dobra kultury wg ustawy o dobrach kultury z 1962 r.
b) Dobro kultury wg art. 73 Konstytucji RP
c) Dobro kultury narodowej wg art. 6 Konstytucji RP z 1997 r.
2. Definicja dobra kultury wg ustawy o dobrach kultury z 1962 r.a definicja zabytku wg ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r.
a) Niedostatki regulacji polskiej powstałe z braku ustawowej definicji dobra kultury a zobowiązania międzynarodowe i ponadnarodowe (funkcjonowanie wyłącznie definicji „zabytku”; brak legalnej definicji „dobra kultury”, która jest warunkiem domagania się zwrotu dobra nielegalnie wywiezionego z terytorium RP)
b) rozbieżności pomiędzy zakresem definicji przedmiotów, które należy poddać ochronie (dobra kultury), a tymi które rzeczywiście są chronione (zabytek) (np. art. 3 pkt 1) i 2) a art. 51 ust. 1 pkt 12) i 13) uoz
INSTRUMENTY OCHRONY ZABYTKÓW WG UOZ
1. Przepisy ustawy o ochronie zbytków i opiece nad zabytkami (uoz)
a) pojęcie i cechy specyficzne opieki i ochrony zabytków (art. 4 i 5)
b) katalog i rodzaje zabytków podlegających opiece i ochronie (art. 6)
2. Formy ochrony zabytków, zasady ich realizacji oraz ograniczenia związane z daną formą ochrony (art. 7-21)
a) wpis zabytku do rejestru
b) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa
c) uznanie zabytku za pomnik historii
d) utworzenie parku kulturowego
e) ochrona i opieka a miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i inne tym podobne dokumenty
3. Obowiązki i ograniczenia właścicieli zabytków
- dopuszczalność ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP)
- ograniczenia właścicieli zabytków
- obowiązki informacyjne wg uoz
- obowiązki o charakterze finansowym
4. Regulacja wywozu zabytków za granicę (pozwolenia a zezwolenia)
a) jednorazowe pozwolenie na wywóz stały zabytku za granicę
b) jednorazowe pozwolenie na wywóz czasowy zabytku za granicę
c) wielokrotne pozwolenie indywidualne na czasowy wywóz zabytku za granicę
d) wielokrotne pozwolenie ogólne na czasowy wywóz zabytku za granicę
5. Regulacja wywozu zabytków za granicę (brak wymogu pozwolenia a zaświadczenia)
a) Zabytki, co do których nie ma potrzeby okazania pozwolenia
b) Kompetencje Straży Granicznej i KAS w razie próby wywiezienia z terytorium RP przedmiotu „wyglądającego” jak zabytek
6. Wykaz zabytków skradzionych (art. 23 uoz)
7. Odzyskiwanie zabytków skradzionych i utraconych (w tym: w świetle ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury)
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ZABYTKOM
1. Przestępstwa przeciwko dobrom kultury i dobrom o szczególnym znaczeniu dla kultury (art. 125 i 294 kodeksu karnego)
2. Przestępstwa przeciwko zabytkom wg uoz (art. 108-109b uoz)
- niszczenie lub uszkadzanie zabytku
- nielegalny wywóz zabytku za granicę
- podrobienie lub przerobienie zabytku
- zbycie falsyfikatu
- poszukiwanie zabytków bez pozwolenia
3. Wykroczenia przeciwko zabytkom (art. 110-119)
- niedostateczna opieka nad zabytkiem
- niszczenie parku kulturowego
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych dysponenta zabytku
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych związanych z przywiezieniem zabytku
- utrudnianie dostępu do zabytku
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych przez odkrywcę zabytku
- prowadzenie prac przy zabytku bez pozwolenia
- niewykonanie zaleceń pokontrolnych
ORGANY KOMPETENTNE W SPRAWACH OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI
1. Charakterystyka organów, których zasadniczym zadaniem jest ochrona zabytków, (w tym zabytków przyrody), ich hierarchia i organy pomocnicze
- Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Generalny Konserwator Zabytków
- Wojewódzki Konserwator Zabytków
- Społeczni opiekunowie zabytków
- NID
- NIMOZ
- Minister Środowiska
- Główny Konserwa¬tor Przyrody
- Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
- Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska
2. Organy, których jednym z zadań są sprawy związane z ochroną dziedzictwa kulturowego
- Straż Graniczna
- KAS
- Policja
- Prokuratura
Nakład pracy studenta
Efekty kształcenia
Wiedza:
K_W01 W zaawansowanym stopniu student zna wybrane fakty, obiekty i zjawiska oraz dotyczące ich metody i teorie z zakresu administracji publicznej i gospodarczej.
K_W03 Potrafi wykorzystywać posiadaną wiedzę -formułować i rozwiązywać złożone i nietypowe problemy oraz wykonywać zadania w warunkach nie w pełni przewidywalnych przez właściwy dobór źródeł oraz informacji z nich pochodzących, dokonywanie oceny, krytycznej analizy i syntezy tych informacji.
K_W05 Wykazuje znajomość prawa administracyjnego, cywilnego, karnego i konstytucyjnego w stopniu wymaganym do rozwiązywania problemów administracyjno-prawnych.
K_W09 Zna budowę i podstawy funkcjonowania aparatu administracyjnego w różnych obszarach.
Umiejętności:
K_U01 Ustala stan faktyczny, dokonuje wykładni przepisów.
K_U04 Potrafi samodzielnie planować i realizować własne uczenie się przez całe życie.
K_U07 Wykazuje umiejętność poprawnego wnioskowania na podstawie danych pochodzących z różnych źródeł.
K_U10 Potrafi ustnie zaprezentować wyniki badań własnych.
K_U11 Potrafi uczyć się samodzielnie w sposób ukierunkowany.
Kompetencje społeczne:
K_K01 Student jest świadom konieczności stałego aktualizowania wiedzy, podnoszenia kompetencji zawodowych i osobistych z zakresu prawa i nauk pokrewnych.
K_K03 Student potrafi otwarcie wyrażać swoje opinie i przedstawiać priorytety służące realizacji zadań z zakresu administracji i nauk pokrewnych.
K_K04 Student prawidłowo identyfikuje i rozwiązuje problemy związane z wykonywaniem zawodu.
Kryteria oceniania
Sposób zaliczenia: egzamin, zaliczenie z oceną
Forma zaliczenia wykładu: pytania otwarte pisemne, mieszana
Forma zaliczenia zajęć praktycznych: pytania otwarte pisemne, test jednokrotnego wyboru, test wielokrotnego wyboru, mieszana
Metody dydaktyczne: analiza tekstów, wykład z prezentacją multimedialną
ZALICZENIE:
Studenci dostają przygotowany szablon zaliczenia z podziałem na grupy. Szablon zawiera: 1-2 wykresy do uzupełnienia, kilka pytań otwartych mających sprawdzić wiedzę ogólną, znajomość definicji, pojęć, statusu lub zakresów kompetencji organów właściwych w sprawach ochrony zabytków; mają też odpowiedzieć na kilka pytań testowych.
EGZAMIN:
Na egzaminie studenci mają wypowiedzieć się na zagadnienie problemowe oraz wypełnić kilka pytań otwartych
Punktacja
Za każde pytanie przewidziana jest odpowiednia ilość punktów w zależności od wymaganego przez to pytanie zakresu wiedzy. Za uzupełnienie tabel/wykresów przysługuje jeden punkt za każde prawidłowo wpisane słowo, zaznaczenie każdego prawidłowego pola lub wypełnienie go prawidłowym wyrazem; za pytania otwarte można zdobyć różną liczbę punktów w zależności od jego obszerności (nie mniej niż 2, nie więcej niż 10).
Za prawidłowo rozwiązane pytanie testowe jednokrotnego wyboru przydziela się jeden punkt. Za pytania wielokrotnego wyboru przydziela się 2 lub 1 punkt w zależności od tego, ile poprawnych odpowiedzi zostało zaznaczonych:
Ilość poprawnych odpowiedzi w pytaniu / punktacja
Student dostaje 2 pky, jeśli zaznaczył:
Jeśli są dwa warianty prawdziwe 2 popr/ 0 fał
Jeśli są trzy warianty prawdziwe 3 popr / 0 fał
Jeśli są cztery warianty prawdziwe 4 popr
Student dostaje 1 pkt, jeśli zaznaczył:
Jeśli są dwa warianty prawdziwe 1 popr / 0 fał
Jeśli są trzy warianty prawdziwe 1, 2 popr / 0 fał
Jeśli są cztery warianty prawdziwe 2, 3 popr
Student dostaje 0 pkt., jeśli zaznaczył:
Jeśli są dwa warianty prawdziwe 1, 2 fał
Jeśli są trzy warianty prawdziwe 1 fał
Jeśli są cztery warianty prawdziwe 1 popr
popr – poprawny wariant odpowiedzi
fał – fałszywy wariant odpowiedzi
Sumę wszystkich punktów, które można zdobyć, dzieli się na 2, a iloraz ten stanowi najwyższą punktację, za którą uzyskuje się ocenę niedostateczną. Ocena pozytywna przysługuje począwszy od liczby stanowiącej przekroczenie 50% punktów możliwych do zdobycia w danym zaliczeniu. Ilość/przedział punktów pozwalających na zdobycie kolejno ocen dostatecznej, dostatecznej plus, dobrej, dobrej plus i bardzo dobrej uzyskuje się dzieląc ilość punktów stanowiących przekroczenie 50% punktów przez 5 (ilość ocen). W razie nierównej liczby punkty rozkłada się tak, aby było o wiele łatwiej przejść z oceny dst do dst. plus niż z db plus do bdb.
Przykłady punktacji:
47 punktów za zaliczenie:
0-23 – ndst
24-27 – dst
28-32 – dst +
33-37 – db
38-42 – db+
43-47 – bdb
65 punktów za zaliczenie:
0-28 – ndst
29-35 – dst
26-42 – dst +
43-49 – db
50-57 – db+
58-65 – bdb
Literatura
Literatura podstawowa:
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2008.
Bąkowski T., Wojewódzki Konserwator zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław.
Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2009
Frankiewicz A., Problematyka ochrony przed nielegalnym wywozem dóbr kultury po przystąpieniu Polski do Schengen. Stare problemy – nowe wyzwania, [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, t. 3., pod red. J. Jaskierni, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.
Gadecki B., Nowe regulacje dotyczące problematyki zabytków w związku z wejściem w życie ustawy o rzeczach znalezionych, „Ius Novum” 4/2016, tekst dostępny pod adresem https://www.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/oficyna/Ius_Novum_4-16_12-B.Gadecki.pdf (20.12.2017).
Gadecki B., Przestępstwo zbycia falsyfikatu. Komentarz do art. 109b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (patrz http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.b146c943-7915-3a50-b94a-8af94a6b3e1d).
Jakubowski O., Karnoprawna ochrona zabytków – rozważania nad kierunkami zmian prawnych, [w:] Prawo ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa-Gdańsk 2014.
Klimas A., Generalny Konserwator Zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Klimas A., Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2015, komentarz do art. 125, 294 ust. 1 i 2
Kowalska-Banasiewicz E., Zbieg przepisów art. 108-109b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z innymi przepisami typizującymi przestępstwa i wykroczenia, [w:] Prawo ochrony zabytków, pod red. K. Zeidlera, Warszawa-Gdańsk 2014
Społeczno-gospodarcze oddziaływanie dziedzictwa kulturowego. Raport z badań społecznych, Zespół autorski Kozioł A., Trelka M., Florjanowicz P., Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2013, s. 13-23 (https://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Spo%C5%82eczno-gospodarcze%20oddzia%C5%82ywanie%20dziedzictwa%20kulturowego.%20Raport%20z%20bada%C5%84%20spo%C5%82ecznych.pdf ).
Zamoyski M., Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w mieście światowego dziedzictwa UNESCO, [w:] Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe?, red. A. Rottermund, Warszawa 2014, s. 141 i n. http://www.unesco.pl/dlaczegoijak/indexPop.htm
Zeidler K., Nowe przestępstwa w systemie prawnokarnej ochrony dziedzictwa kultury, „Prawo i Praktyka”, (patrz http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.350d652d-ec5a-3470-85a5-c734063af0a0).
Zeidler K., Wykład prawa ochrony zabytków, Gdańsk 2015.
Źródła prawa:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/60/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 1024.2012 (wersja przekształcona), (Dz. U. UE L.2014.159.1 z 28.5.2014).
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi i przenoszeniu dóbr kultury, sporządzona w Paryżu dnia 17 listopada 1970 r. (Dz.U. 1974.20.106)
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi i przenoszeniu dóbr kultury …
Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisana w Hadze dnia 14 maja 1954 r. (Dz. U. z 1957 r. nr 46, poz. 212, załącznik).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury.
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. 1962, nr 10, poz. 48 ze zm.)
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz. U. 2003, nr 162, poz. 1568 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 czerwca 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury, (Dz. U. 2017, poz. 1086).
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (Dz. U. Poz. 1505); http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001505/O/D20151505.pdf.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Orzecznictwo:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 01 sierpnia 2018 r., sygn. II SA/Kr 480/18; Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. IV SA/Wr 589/17.
Wyrok TK z dnia 8 października 2007 r., sygn. K 20/07.
Wyrok TK z dnia 25 maja 2016 r., sygn. Kp 2/15.
Strony internetowe:
https://tvnwarszawa.tvn24.pl/informacje,news,barbara-jezierska-podala-sie-do-dymisji,227187.html
Informacja o wynikach kontroli NIK ODZYSKIWANIE UTRACONYCH DZIEŁ SZTUKI https://www.nik.gov.pl/plik/id,13759,vp,16195.pdf
Lista Światowego dziedzictwa UNESCO: https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpisy/wpis_unesco/; https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/; https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Aktualnosci/news.php?ID=4224
Magdalena Gawin: Generalny Konserwator Zabytków to stanowisko dekoracyjne, http://www.parlamentarny.pl/gospodarka/magdalena-gawin-generalny-konserwator-zabytkow-to-stanowisko-dekoracyjne,9530.html.
Ministerstwo kultury: http://www.mkidn.gov.pl/
Muzeum Auschwitz chce zmiany prawa w zakresie ochrony dóbr kultury, tekst dostępny na stronie http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/muzeum-auschwitz-chce-zmiany-prawa-w-zakresie-ochrony-dobr-kultury (20.12.2017).
Narodowy Instytut Dziedzictwa https://www.nid.pl/pl/
Nielegalne poszukiwanie zabytków: https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/katarzyna-zalasinska-od-tego-roku-nielegalne-poszukiwanie-zabytkow-jest-przestepstwem
O kradzieżach w Muzeum Auschwitz: http://www.tvp.info/14610251/ukradl-drut-kolczasty-z-auschwitz-na-pamiatke; https://www.google.pl/search?q=brak+znamion+przest%C4%99pstwa+kradzie%C5%BCy+dobra+o+istotnym+znaczeniu+dla+kultury+narodowej&ie=utf-8&oe=utf-8&client=firefox-b&gfe_rd=cr&dcr=0&ei=9aw5Wp-KIaWK6AS1w4HoBQ (20.12.2017).
Pomniki historii w Polsce, wykaz dostępny na stronie: https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Pomniki_historii/
Przykładowe zagadnienia dotyczące obowiązków właścicieli: https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/nsa-gostkow-nie-chce-zabytku-ale-skarga-jest-nieskuteczna,62628.html; https://www.rp.pl/artykul/998742-Wlasciciel-zabytku-musi-odbudowac-zabytek--jesli-zwlekal-z-renowacja.html; https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/generalny-konserwator-zakaze-wieszania-reklam-na-smyku.
Uzależnienie konserwatorów od wojewodów utrudnia ochronę zabytków (patrz https://dzieje.pl/kultura-i-sztuka/resort-kultury-uzaleznienie-konserwatorow-od-wojewodow-utrudnia-ochrone-zabytkow)
Literatura uzupełniająca:
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, tom I, Kraków 2001.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: