Ochrona dziedzictwa kulturowego 9.BWII.D2.3.BM.ODK
Opis:
Przedstawienie pojęcia kultury jako zjawiska odróżniającego człowieka od zwierząt, decydującego o jego tożsamości i identyfikacji, pozwalającego na osiągnięcie przez człowieka pełnego rozwoju, zapewniającego kulturową różnorodność, która gwarantuje tolerancję i akceptację dla inności; wskazanie na kulturę jako na zjawisko kształtujące zakres dziedzictwa kulturowego człowieka; zakreślenie granic dziedzictwa kulturowego do zjawisk wyrażających wartości oraz obiektów, w których są zakodowane wartości respektowane przez ludzkość; wyjaśnienie, że poza zakresem dziedzictwa kulturowego znajdują się zjawiska naruszające prawo, w szczególności naruszające prawa człowieka; wskazanie rodzajów dziedzictwa kulturowego: dziedzictwa kulturalnego, przyrodniczego, materialnego i niematerialnego; wskazanie składników dziedzictwa kulturowego: dobra kultury i zabytki; uświadomienie wartości dziedzictwa kulturowego jako wywierającego silny wpływ na sposoby życia społeczeństw: na stabilność psychiczną wynikającą z możliwości samookreślenia się z poczucia własnej tożsamości, z dumy z dziedzictwa przodków, na promowanie postaw tolerancji i wielokulturowości, na żywotność gospodarki (turystyki, hotelarstwa przemysłu pamiątkarskiego) wynikającą z dbałości o dziedzictwo, na stabilność ekonomiczną; przedstawienie zestawu najważniejszych aktów prawa międzynarodowego i ponadnarodowego w części, w jakiej regulują kwestie dziedzictwa jego zasobów, jego strzeżenia i ochrony, obowiązków władz w zakresie ochrony wszelkich elementów dziedzictwa kulturowego; przedstawienie regulacji polskiej (Konstytucji RP i stosownych ustaw) w zakresie dotyczącym strzeżenia i ochrony poszczególnych elementów dziedzictwa kulturowego, podmiotów zobowiązanych do opieki, ochrony i strzeżenia; przedstawienie katalogu organów polskich właściwych do ochrony elementów dziedzictwa kulturowego; przedstawienie katalogu organizacji międzynarodowych właściwych do ochrony elementów dziedzictwa kulturowego; przedstawienie kompetencji (mechanizmów i narzędzi) tych organów i organizacji, umożliwiających ochronę elementów dziedzictwa kulturowego.
I. Zakres tematów:
I. Pojęcie kultury jako zjawiska wyznaczającego ład kulturowy;
1. Pojmowanie kultury na przestrzeni wieków;
2. Kultura jako zjawisko oparte na wartościach;
3. Kultura wysoka a kultura masowa, kultura a rozrywka.
II. Pojęcie dziedzictwa kulturowego
1. Definicja dziedzictwa wg konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego (definicja, Outstanding Universal Value, autentyzm);
2. Poszerzanie się zakresu dziedzictwa w zależności od upływu czasu oraz wzrostu świadomości społeczności międzynarodowej, co do tego co jest dziedzictwem (Europejska konwencja kulturalna; Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy; Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego, Międzynarodowa Karta Ochrony Miast Historycznych, Europejska Konwencja Krajobrazowa, Konwencja w sprawie ochrony podwodnego dziedzictwa kulturalnego);
3. Rozumienie i znaczenie dziedzictwa w doktrynie prawa;
4. Dziedzictwo kulturalne a dziedzictwo kulturowe;
5. Rozumienie i znaczenie dziedzictwa wg konwencji nie odnoszących się do dziedzictwa materialnego (Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturalnego, Konwencja Ramowa RE dotycząca wartości dziedzictwa kulturalnego dla społeczeństwa).
III. Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego
1. Dobra kultury i zabytki jako elementy, które należy chronić, aby strzec dziedzictwa kulturowego
2. Organizacje międzynarodowe zajmujące się dziedzictwem kulturowym;
3. Mechanizmy/narzędzia ochrony dziedzictwa kulturowego w prawie międzynarodowym i ponadnarodowym;
4. Dziedzictwo kulturowe i dobra kultury w Konstytucji RP z 1997 r.
5. Formy ochrony zabytków i dóbr kultury w Rzeczypospolitej;
6. Krajowe organy ochrony elementów dziedzictwa kulturowego.
Nakład pracy studenta
Efekty kształcenia
Wiedza: student zna i rozumie:
1. W_ODK1 , że kultura to zjawisko wynikające z więzi społecznych wytworzonych wyłącznie przez ludzi; wie, że na przestrzeni tysięcy lat kultura ludzka oparta była na wartościach, których członkowie danej społeczności gotowi byli chronić nawet za cenę wolności i życia; wie, że dziedzictwo kulturowe to zjawisko, w którym zakodowane są wartości, których strzeżenie należy do zakresu bezpieczeństwa kulturowego (K_W03);
2. W_ODK2, że dziedzictwo kulturowe zawsze wywierało silny wpływ na sposoby życia społeczeństw, żywotność gospodarki, stabilność ekonomiczną oraz stabilność psychiczną pojedynczych członków społeczeństwa, dlatego strzeżenie dziedzictwa kulturowego powinno być udziałem współpracujących ze sobą władzy publicznej, jednostek oraz sektora pozarządowego (K_W07);
3. W_ODK3 zna krajowe i międzynarodowe organy stojące na straży dziedzictwa kulturowego oraz relacje i zależności pomiędzy nimi (K_W06).
Umiejętności: student potrafi
4. U_ODK4 potrafi analizować i interpretować treść międzynarodowych konwencji odnoszących się do dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury, jak również treść prawa polskiego w tym przedmiocie (K_U01);
5. U_ODK5 potrafi porozumiewać się w języku prawniczym w zakresie kwestii dziedzictwa kulturowego z podmiotami właściwymi do ich ochrony oraz opieki (K_U06).
Kompetencje społeczne: student jest gotów do
6. K_ODK6 podejmowania się opieki i ochrony względem obiektów dziedzictwa kulturowego, do inspirowania innych do podejmowania tego typu działań, służenia specjalistyczną wiedzą w zakresie strzeżenia dziedzictwa kulturowego (K_K02).
Kryteria oceniania
Formy zajęć, sposób ich realizacji i przypisana im liczba godzin:
A. Formy zajęć
wykład / ćwiczenia /
B. Tryb realizacji
w sali dydaktycznej
C. Liczba godzin
15h w. / 20h ćw.
D. Sposób zaliczenia
zaliczenie z oceną
Metody dydaktyczne:
Wykład: wykład akademicki, wykorzystanie prezentacji multimedialnych
Ćwiczenia: prezentacja zagadnień, analiza tekstów aktów prawnych, wykorzystanie prezentacji multimedialnych, dyskusja
Metody i kryteria oceniania:
A. Formy zaliczenia (weryfikacja efektów uczenia się)
Praca zaliczeniowa (efekty 3, 4, 5);
Zadania cząstkowe (efekty 1, 2, 6).
B. Podstawowe kryteria ustalenia oceny
Ustalenie oceny końcowej na podstawie:
- ocen cząstkowych (15%);
- obecności (20%);
- pracy zaliczeniowej (65%).
Literatura
A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć
A1. wykorzystywana podczas zajęć
Publikacje naukowe:
1. Bąkowski T., Wojewódzki Konserwator zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
2. Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław, (pojęcia zadań własnych i zleconych jst, pojęcie decyzji administracyjnej, struktura jst. odpowiednia do strzeżenia dziedzictwa, itp.)
3. Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2009 (zagadnienie zrównoważonego rozwoju w Konstytucji RP)
4. Frankiewicz A., Problematyka ochrony przed nielegalnym wywozem dóbr kultury po przystąpieniu Polski do Schengen. Stare problemy – nowe wyzwania, [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, t. 3., red. J. Jaskiernia, Warszawa 2014.
5. Frankiewicz-Bodynek A., Konstytucyjna regulacja dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury, Toruń 2019 (fragmenty)
6. Gadecki B., Nowe regulacje dotyczące problematyki zabytków w związku z wejściem w życie ustawy o rzeczach znalezionych, „Ius Novum” 4/2016, tekst dostępny pod adresem https://www.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/oficyna/Ius_Novum_4-16_12-B.Gadecki.pdf (20.12.2017).
7. Gadecki B., Przestępstwo zbycia falsyfikatu. Komentarz do art. 109b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (patrz http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.b146c943-7915-3a50-b94a-8af94a6b3e1d).
8. Jakubowski O., Karnoprawna ochrona zabytków – rozważania nad kierunkami zmian prawnych, [w:] Prawo ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa-Gdańsk 2014.
9. Klimas A., Generalny Konserwator Zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
10. Klimas A., Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
11. Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2015, komentarz do art. 125, 294 ust. 1 i 2
12. Kowalska-Banasiewicz E., Zbieg przepisów art. 108-109b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z innymi przepisami typizującymi przestępstwa i wykroczenia, [w:] Prawo ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa-Gdańsk 2014
13. Społeczno-gospodarcze oddziaływanie dziedzictwa kulturowego. Raport z badań społecznych, Zespół autorski Kozioł A., Trelka M., Florjanowicz P., Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2013, s. 13-23 (https://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Spo%C5%82eczno-gospodarcze%20oddzia%C5%82ywanie%20dziedzictwa%20kulturowego.%20Raport%20z%20bada%C5%84%20spo%C5%82ecznych.pdf ).
14. Zamoyski M., Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w mieście światowego dziedzictwa UNESCO, [w:] Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe?, red. A. Rottermund, Warszawa 2014, s. 141 i n. http://www.unesco.pl/dlaczegoijak/indexPop.htm
15. Zeidler K., Nowe przestępstwa w systemie prawnokarnej ochrony dziedzictwa kultury, „Prawo i Praktyka”, (http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.350d652d-ec5a-3470-85a5-c734063af0a0)
16. Zeidler K., Wykład prawa ochrony zabytków, Gdańsk 2015 (fragmenty)
Źródła prawa:
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/60/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 1024.2012 (wersja przekształcona), (Dz. U. UE L.2014.159.1 z 28.5.2014).
2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.)
3. Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisana w Hadze dnia 14 maja 1954 r. (Dz. U. z 1957 r. nr 46, poz. 212, załącznik)
4. Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi i przenoszeniu dóbr kultury, sporządzona w Paryżu dnia 17 listopada 1970 r. (Dz.U. 1974.20.106)
5. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r., Dz.U. 1976 nr 32 poz. 190
6. Rozporządzenie Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury.
7. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.)
8. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz. U. 2003, nr 162, poz. 1568 ze zm.)
9. Ustawa z dnia 5 czerwca 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury, (Dz. U. 2017, poz. 1086)
A2. studiowana samodzielnie przez studenta
Orzecznictwo:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 01 sierpnia 2018 r., sygn. II SA/Kr 480/18; Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. IV SA/Wr 589/17
Wyrok TK z dnia 8 października 2007 r., sygn. K 20/07 https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=1&dokument=151&sprawa=4258
Wyrok TK z dnia 25 maja 2016 r., sygn. Kp 2/15 https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=1&dokument=14200&sprawa=15958
Wyrok TK dnia 11 maja 2023 r., sygn. P 12/18 https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=1&dokument=23192&sprawa=20922
Strony internetowe:
Narodowy Instytut Dziedzictwa https://www.nid.pl/pl/; https://niematerialne.nid.pl/
Narodowy Instytut Muzeów https://nim.gov.pl/
Ministerstwo Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego http://www.mkidn.gov.pl/
Pomniki historii w Polsce https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Pomniki_historii/
Informacja o wynikach kontroli NIK ODZYSKIWANIE UTRACONYCH DZIEŁ SZTUKI https://www.nik.gov.pl/plik/id,13759,vp,16195.pdf
Lista Światowego dziedzictwa UNESCO: https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpisy/wpis_unesco/; https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/; https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Aktualnosci/news.php?ID=4224
B. Literatura uzupełniająca
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, tom I, Kraków 2001
A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć
A1. wykorzystywana podczas zajęć
Publikacje naukowe:
1. Bąkowski T., Wojewódzki Konserwator zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
2. Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław, (pojęcia zadań własnych i zleconych jst, pojęcie decyzji administracyjnej, struktura jst. odpowiednia do strzeżenia dziedzictwa, itp.)
3. Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2009 (zagadnienie zrównoważonego rozwoju w Konstytucji RP)
4. Frankiewicz A., Problematyka ochrony przed nielegalnym wywozem dóbr kultury po przystąpieniu Polski do Schengen. Stare problemy – nowe wyzwania, [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, t. 3., red. J. Jaskiernia, Warszawa 2014.
5. Frankiewicz-Bodynek A., Konstytucyjna regulacja dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury, Toruń 2019 (fragmenty)
6. Gadecki B., Nowe regulacje dotyczące problematyki zabytków w związku z wejściem w życie ustawy o rzeczach znalezionych, „Ius Novum” 4/2016, tekst dostępny pod adresem https://www.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/oficyna/Ius_Novum_4-16_12-B.Gadecki.pdf (20.12.2017).
7. Gadecki B., Przestępstwo zbycia falsyfikatu. Komentarz do art. 109b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (patrz http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.b146c943-7915-3a50-b94a-8af94a6b3e1d).
8. Jakubowski O., Karnoprawna ochrona zabytków – rozważania nad kierunkami zmian prawnych, [w:] Prawo ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa-Gdańsk 2014.
9. Klimas A., Generalny Konserwator Zabytków, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
10. Klimas A., Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, [w:] Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, red. K. Zeidler, Warszawa 2010
11. Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2015, komentarz do art. 125, 294 ust. 1 i 2
12. Kowalska-Banasiewicz E., Zbieg przepisów art. 108-109b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z innymi przepisami typizującymi przestępstwa i wykroczenia, [w:] Prawo ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa-Gdańsk 2014
13. Społeczno-gospodarcze oddziaływanie dziedzictwa kulturowego. Raport z badań społecznych, Zespół autorski Kozioł A., Trelka M., Florjanowicz P., Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2013, s. 13-23 (https://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Spo%C5%82eczno-gospodarcze%20oddzia%C5%82ywanie%20dziedzictwa%20kulturowego.%20Raport%20z%20bada%C5%84%20spo%C5%82ecznych.pdf ).
14. Zamoyski M., Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w mieście światowego dziedzictwa UNESCO, [w:] Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe?, red. A. Rottermund, Warszawa 2014, s. 141 i n. http://www.unesco.pl/dlaczegoijak/indexPop.htm
15. Zeidler K., Nowe przestępstwa w systemie prawnokarnej ochrony dziedzictwa kultury, „Prawo i Praktyka”, (http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.350d652d-ec5a-3470-85a5-c734063af0a0)
16. Zeidler K., Wykład prawa ochrony zabytków, Gdańsk 2015 (fragmenty)
Źródła prawa:
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/60/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 1024.2012 (wersja przekształcona), (Dz. U. UE L.2014.159.1 z 28.5.2014).
2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.)
3. Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisana w Hadze dnia 14 maja 1954 r. (Dz. U. z 1957 r. nr 46, poz. 212, załącznik)
4. Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi i przenoszeniu dóbr kultury, sporządzona w Paryżu dnia 17 listopada 1970 r. (Dz.U. 1974.20.106)
5. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r., Dz.U. 1976 nr 32 poz. 190
6. Rozporządzenie Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury.
7. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.)
8. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz. U. 2003, nr 162, poz. 1568 ze zm.)
9. Ustawa z dnia 5 czerwca 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury, (Dz. U. 2017, poz. 1086)
A2. studiowana samodzielnie przez studenta
Orzecznictwo:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 01 sierpnia 2018 r., sygn. II SA/Kr 480/18; Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. IV SA/Wr 589/17
Wyrok TK z dnia 8 października 2007 r., sygn. K 20/07 https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=1&dokument=151&sprawa=4258
Wyrok TK z dnia 25 maja 2016 r., sygn. Kp 2/15 https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=1&dokument=14200&sprawa=15958
Wyrok TK dnia 11 maja 2023 r., sygn. P 12/18 https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=1&dokument=23192&sprawa=20922
Strony internetowe:
Narodowy Instytut Dziedzictwa https://www.nid.pl/pl/; https://niematerialne.nid.pl/
Narodowy Instytut Muzeów https://nim.gov.pl/
Ministerstwo Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego http://www.mkidn.gov.pl/
Pomniki historii w Polsce https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Pomniki_historii/
Informacja o wynikach kontroli NIK ODZYSKIWANIE UTRACONYCH DZIEŁ SZTUKI https://www.nik.gov.pl/plik/id,13759,vp,16195.pdf
Lista Światowego dziedzictwa UNESCO: https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpisy/wpis_unesco/; https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/; https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Aktualnosci/news.php?ID=4224
B. Literatura uzupełniająca
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, tom I, Kraków 2001
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: