Przedmiot literaturoznawczy uzupełniejący kanon 2: 1.S3.FP1.49.2

Archetypów nie da się wykrywać i analizować bezpośrednio (metodami naukowymi, empirycznymi). Jung uważał, że są dziedziczone, stanowiące element zbiorowej nieświadomości - tym samym uznał je za rodzaj składnika ludzkiego ciała (por. teoria archetypów N. Frye´a; psychoanaliza).

Kolektywna nieświadomość łączy człowieka z prastarymi regionami ludzkiej tradycji. Ten pra-obraz, archetyp jest systemem pewnej potencjalności tkwiącej w psychice. Ma formę dynamiczną, bo zdolny jest strukturalizować obrazy.

Wszystkie jednak kierunki psychoanalizy literackiej mają jedno genetyczne źródło, a jest nim psychoanaliza Freuda. Potraktowanie twórczości literackiej jako przedmiotu badań psychoanalizy postawiło twórcę (autora dzieła) w roli pacjenta. Obdarzony szczególną wyobraźnią (dowodem jego zdolności kreacyjne ujawniające się w procesie twórczym) nieświadomie ujawnia, w formie symboli obrazowych, ukryte głęboko kompleksy i fantazmaty. On sam ich sobie nie uświadamia. Dzieło jest efektem wyrzeczenia się popędów, pragnień - zepchnięcia ich w podświadomość. Pochodzenie kompleksów stało się przyczyną polemik z filozofia Freuda i wyodrębnienia w psychoanalizie nowych prądów. Jednym a nich jest koncepcja A. Adlera, który pragnienie seksualne (libido Freuda) zamienia na potrzebę mocy.

Szczególna ekspansja psychoanalizy w badaniach literackich przypada na lata sześćdziesiąte XX wieku. Zainteresowanie symboliką archetypową wiąże się w tym czasie nie tylko z prymatem badań z zakresu psychologii głębi, ale także jest pobudzane osiągnięciami antropologii kultury i filozoficznymi refleksjami natury metafizycznej. Stąd wielość refleksji teoretycznych i zróżnicowanie w ramach proponowanych kierunków badań zjawiska (archetypy, → symbole, obrazy, → mity, tematy).