Święty Kościół grzeszników czy grzeszny Kościół? 5.FAK.103

Z perspektywy zarówno historycznego, jak i aktualnego doświadczenia Kościół jawi się jako społeczność niepozbawiona wad i błędów. Są sytuacje i okoliczności, w których nierzadko bardziej odpycha, aniżeli przyciąga. Ten fakt nie może pozostać obojętny dla teologicznej wypowiedzi o Kościele. Aktualne doświadczenie grzechu w Kościele skłania znowu do postawienia teologicznych pytań: Czy święty Kościół może być jednocześnie Kościołem grzesznym? W jaki sposób można pogodzić dogmatyczną wypowiedź o świętości Kościoła z faktem „kościelnej grzeszności”? W jakim sensie można mu przypisać atrybut grzeszności? Jak Kościół radzi sobie w swym nauczaniu i refleksji o sobie samym z faktem grzechu we własnych szeregach?
Postawione wyżej pytania nie są nowe, gdyż stawiano je już wielokrotnie w historii Kościoła. Od samego początku było oczywiste, że członkami Kościoła są grzesznicy . Trudności budzi ciągle kwestia ewentualnego uznania, że Kościół jako taki jest grzeszny , a tym bardziej, że jest nawet podmiotem grzechu. W obliczu dzisiejszych wyzwań kwestia ta wymaga ponownego przemyślenia tak, by doktryna o Kościele była adekwatna do realnego doświadczenia samego Kościoła przez jego członków, ale także zewnętrznych obserwatorów. A doświadczenie to wskazuje, że obstawanie przy „dyżurnej” formule, iż Kościół jest święty, a grzeszni są jedynie jego członkowie, jest niewystarczające nie tylko z socjologicznej, ale przede wszystkim teologicznej perspektywy. Celem wykładu będzie wykazanie, że w oparciu o dotychczasowe doktrynalne nauczanie Kościoła oraz refleksję teologiczną, inspirowaną również doświadczeniem ekumenicznym, uzasadnione jest mówienie o grzesznym Kościele, które nie prowadzi do pomniejszenia tajemnicy Kościoła i jego roli w Chrystusowym dziele zbawienia. W odniesieniu do pojęcia grzesznego Kościoła należy uwzględnić bowiem ważne zastrzeżenie, że pojęcie to odnosi się nie tyle do genezy i istoty Kościoła, ile przede wszystkim do sposobu, w jaki bywa on doświadczany oraz do jego religijno-moralnej jakości. Chodzi zatem o konkretny kształt Kościoła, który jawi się jako grzeszny, a pojęcie „grzeszności” należy rozumieć jako opis jego „religijnego” stanu. Pojęcie grzeszności Kościoła zakłada zatem tezę, że Kościół jako całość, a nie tylko poszczególni wierni, w swych decyzjach i działaniach uczestniczy w grzechach swoich członków i dlatego sam staje się podmiotem w grzechu. Wykład będzie miał następującą strukturę: najpierw nastąpi syntetyczne przypomnienie starożytnego spojrzenia na Kościół jako corpus premixtum. Następnie w oparciu o wybrane wypowiedzi dokumentów Soboru Watykańskiego II wskażemy na eklezjologiczne nauczanie tego soboru, który daje doktrynalną podstawę do przyjęcia formuły grzesznego Kościoła. Analiza ta zostanie uzupełniona refleksją eklezjologiczną, rozwijaną we współczesnym kontekście eklezjalnym, egzystencjalnym i ekumenicznym, posiłkującą się zwłaszcza argumentacją chrystologiczną. To właśnie ta argumentacja, dzięki zastosowaniu chrystologicznego paradygmatu, podsuwa teologiczne racje dla akceptacji wypowiedzi, że nie tylko członkowie Kościoła, ale Kościół jako całość, nie tracąc swej świętości, jest jednocześnie grzeszny.